——བྱམས་ཕྲུག་བན་དེ་མཁར་གྱི《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་བཀླགས་པ།

　　                                  ཁང་སྐྱིད་བསོད་བསྟན་གྱིས།[[1]]

　　　　གླེང་གཞི།

　　ཉིན་ཤས་གོང་། ཁྲེན་ཏུ་གྲོང་ཁྱེར་ནས་གངས་དབང་ལགས་ཀྱི་རིག་གནས་ལྷུག་རྩོམ་གསར་རྩོམ་གྱི་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུའི་ཐོག བྱམས་ཕྲུག་བན་དེ་མཁར་ལགས་དང་ཐོག་མར་ཞལ་མཇལ་བྱུང་ཞིང་། ཕན་ཚུན་ངོ་ཤེས་ཀྱི་འཚམས་འདྲིའི་ཁྲོད་ནས་སྐད་འཕྲིན་སྣོན་རེས་བྱེད་པའི་སྐབས། བདག་གིས་ཁོང་གི་ལག་ཐོག་ཁ་པར་གྱི་འཆར་ངོས་ལས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་དེའི་ཁ་ཤོག་མཐོང་བ་དང་། འཕྲལ་མར་དཔེ་དེབ་དེ་ངས་སྐད་འཕྲིན་ཐོག་ནས་མཐོང་བྱུང་། ཁྱེད་རང་དེའི་རྩོམ་པ་པོ་ཡིན་ནམ་ཞེས་སྐད་ཆ་དྲིས་པར། ཁོང་གིས་ཀྱང་དགོད་འཚེར་བཞིན་དུ་ཡིན་ལགས་ཞེས་ལན་གནང་བྱུང་བས། ཁོ་བོས་ཀྱང་འཕྲལ་མར་རྒྱ་སྐད་ཀྱི་ཐོག་ནས། འོ། དེ་ཡག་པོ་རེད་ལགས། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གསར་བརྗེ་ཞིག་རེད་ཅེས་བརྗོད་པར། ཁོང་གིས་ཁེངས་སྐྱུང་གི་སྒོ་ནས་བདག་ལ་འཛུམ་ཙམ་གནང་བྱུང་། དེ་ནི་ང་དང་ཁོང་གི་ལས་འབྲེལ་དང་པོ་ཡིན་ལ། ཁྲེན་ཏུ་ནས་ལྷ་སར་ལོག་པའི་ཉིན་གཉིས་པའི་ཞོགས་པ་རྒན་བསྟན་ཆོས་ལགས་ཀྱིས་ཞལ་པར་ལས། གཟའ་འཁོར་དེའི་གཟའ་སྤེན་པའི་ཉིན་མོར་གངས་ལྗོངས་དཔེ་ཀློག་ཁང་དུ་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་མོའི་དགེ་རྒན་བན་དེ་མཁར་ལགས་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ཁྲོམ་འགྲེམས་བྱེད་སྒོ་ཞིག་སྤེལ་འཆར་ཡོད་པས། ངེས་པར་བཞུགས་རོགས་ཞེས་བཀའ་གནང་བ་མ་ཟད། ཉིན་དེའི་ཕྱི་དྲོར་གུས་པར《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་དེ་ཡང་ལག་སྤྲོད་གནང་བྱུང་བས། དེ་ནི་བདག་དང་ཁོང་གི་ལས་འབྲེལ་གཉིས་པ་ཡིན་པས། སེམས་གཏིང་ནས་དགའ་སྤྲོ་བྱུང་། དེར་བརྟེན་གུས་པས《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པར་གང་མགྱོགས་མཇལ་ཀློག་སྟབས་བདེ་ཞིག་བྱས་པ་མ་ཟད། དེའི་ཁྱད་ཆོས་དང་རིན་ཐང་སོགས་ལའང་བསམ་གཞིག་ཕྲན་བུ་བྱས་པའི་བསམ་ཚུལ་དྲང་པོར་ཞུ་བ་ལ།

　　གཅིག

　　རང་རྒྱལ་གྱི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་ཧྥེ་ཤའོ་ཐུང(费孝通)མཆོག་གིས“རིག་གནས་ཀྱི་རང་རྟོགས”[[2]]ཞེས་པའི་དགོངས་པ་ཞིག་གསར་བཏོན་གནང་བ་བཞིན་དུ། བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་གྱི་སློབ་སྤྱི་ཅིན་ཡུང་པིང་(金永兵)མཆོག་གིས་ཀྱང“རིག་གཞུང་གི་རང་རྟོགས”ཞེས་པའི་བཀའ་མོལ་ཞིག་གསུངས་འདུག ཇི་སྐད་དུ། “རིག་གཞུང་གི་རང་རྟོགས་ནི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་རིག་ཚན་གནད་སྨིན་འཐུས་ཚང་དུ་སོང་བའི་མངོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། རང་ངོས་ལ་ཕྱིར་བསམ་བྱེད་པ་ནི་དེའི་ནང་དོན་གྱི་སྙིང་པོ་ཡིན”[[3]]ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཡང་དེ་ལ་འཕེལ་རྒྱས་བཟང་པོ་ཞིག་ཡོང་དགོས་ན། ངེས་པར་དུ་གཞུང་ལུགས་དེ་རང་དང་དེའི་རིག་ཚན་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱེད་དགོས་ཤིང་། ཐོག་མར་གཞུང་ལུགས་དེ་གའི་བསམ་བློ་དང་དེའི་འཕེལ་རིམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཏེ། རིག་གཞུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མིག་རྒྱང་བསྐྱེད་ནས། དུས་རིམ་གསར་པ་ཞིག་གི་མཐོ་ཚད་དུ་འགྲེང་ནས་མུ་མཐུད་གསར་གཏོད་བྱ་རྒྱུའི་གོམ་སྟབས་འཚམས་འཇོག་བྱེད་མི་རུང་བ་དེ་ཡིན། དེས་ན་འདིར་ཡང《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པ་ལས། རྒྱུན་ཞེས་པ་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་སྙིང་ཅན་ཞིག་དང་། མཐོངས་ཞེས་པ་ནི་དུས་རིམ་ཆེས་གསར་པ་ཞིག་གི་མཐོ་ཚད་ཡིན་པར་མཐོང་ངོ་། །

　　གཉིས།

　　《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པར། རྩོམ་པ་པོས་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་ནས་ད་ལྟའི་བར་གྱི་མི་ལོ་བརྒྱད་བརྒྱ་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནང་དུ་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་གལ་ཆེའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་དེ་དག་གི་དགོངས་པར་དབྱེ་བསལ་དང་ཞིབ་འཇུག་གནང་བ་བརྒྱུད། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་རིག་གཞུང་གྱི་བསམ་བློའི་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་རྩ་ལམ་གསལ་པོ་ཞིག་ཕྱོགས་བསྡོམས་གནང་ཡོད་ཅིང་། དེའི་ནང་གཅིག་ནས་སྙན་ངག་མེ་ལོང་བོད་དུ་བསྒྱུར་ནས་དེའི་གཞུང་དོན་དང་། བོད་འགྲེལ་ཁག་གི་ཁྲིད་རྒྱུན་དང་དེའི་དགོངས་པ་ལ་སོགས་པའི་ཐད་དབྱེ་ཞིབ་ཁ་གསལ་གནང་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་གཞག་ཁྲོད་ནས་བྱུང་བའི་དེང་རབས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་དེ་དག་གི་དགོངས་པ་དང་ཁྱད་ཆོས་ལ་སོགས་པའི་ཐད་ལའང་དབྱེ་ཞིབ་ཁ་གསལ་གནང་ཡོད་པ་ལས། རྩོམ་རིག་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས། སྲོལ་རྒྱུན་དང་གསར་དར་གྱི་ཕྱོགས་རེས་དང་རྩོད་གླེང་མེད་ཅིང་། གསར་རྙིང་གི་དབྱེ་བརྩད་དང་ཞེན་ཁོག་མེད་པའི་ཐོག་ནས། བློ་གཟུ་བོར་གནས་ཏེ། རིག་གཞུང་གི་དཔྱད་པ་གནད་འཁེལ་གནང་ཡོད་པ་དེ་ལས། ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་རིག་གཞུང་གི་འཕེལ་རིམ་ལོ་རྒྱུས་གསལ་པོ་ཞིག་མཐོང་ཐུབ་པ་ནི། དཔེ་དེབ་དེའི་ཁ་བྱང་ཐོག་གི་རྒྱུན་ཞེས་པའི་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་པོ་དེའི་ལྗིད་ཚད་ཅིག་མིན་ནམ་སྙམ། དེར་བརྟེན་ནས་ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་ལྟ་བུར་ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས[[4]]ཞེས་པའི་རིག་ཚན་ནམ་གཞུང་ལུགས་བྱེ་བྲག་པ་ཡོད་པ་ཇི་བཞིན། རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ལ་ཡང་རྩོམ་རིག་རིག་གཞུང་ལོ་རྒྱུས[[5]]ཡོད་ཆོག་པ་ལྟར། རྒྱུན་གཏན་ང་ཚོས་གོམས་ལོབས་སུ་གྱུར་བའི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་དང་མི་འདྲ་བའི་རིག་གཞུང་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་འཛུགས་སྤེལ་བྱེད་པའི་དོན་སྙིང་ལྡན་ཡོད་པར་སེམས་ཏེ། 《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ལ། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ལོ་རྒྱུས་ཞེས་པའི་རིག་གཞུང་ངམ་རིག་ཚན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་མངའ་བས། དེ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། དོན་སྙིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཞིབ་འཇུག་ཅིག་ཡིན་པར་མཐོང་། །

　　གསུམ།

　　རྒྱུན་པར“གསར་གཏོད་ཀྱི་བྱ་བ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ན་ཡང་དེ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གང་རུང་བ་ཞིག་གི་རྒྱུན་འཛིན་ཡིན”[[6]]ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། རྩོམ་རིག་ནི་གསར་གཏོད་ཀྱི་ལས་ཀ་ཞིག་ཡིན་པའི་དབང་གིས་དེའི་འབྲེལ་ཡོད་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཡང་ངེས་པར་གསར་གཏོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་འཛོམས་དགོས་ཤིང་། རྩོམ་རིག་ལ་གསར་གཏོད་མེད་ན་འཕེལ་རྒྱས་མེད་ཅིང་། དེའི་གཞུང་ལུགས་ལ་གསར་གཏོད་མེད་ན་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་ཐོད་བརྒལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོང་དཀའ་བ་ཡིན་པས། གཞུང་ལུགས་གསར་གཏོད་དམ་གསར་བརྗེ་བྱ་རྒྱུ་ནི་གསར་རྩོམ་ལ་གསར་གཏོད་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོང་བའི་སྔོན་འགྲོ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན། དེས་ན་གསར་གཏོད་དགོས་ན། ངེས་པར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མིག་རྒྱང་བསྐྱེད་ནས་སྲོལ་རྒྱུན་རྒྱུན་འཛིན་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་ནི་གནད་འགག་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན་པས། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་ལ་བརྟེན་ནས། ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པའི་དུས་རིམ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་གཅིག་ཏུ་འགྲེལ་ཐུབ་ན། ད་གཟོད་གཞི་ནས་མ་འོངས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་དང་མདུན་ལམ་གསལ་བའི་མཐོང་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་བསྐྱེད་ནུས་པས། དེ་ནི་དཔེ་དེབ་དེའི་ཁ་བྱང་ཐོག་གི་མཐོངས་ཞེས་པའི་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་པོ་དེའི་ལྗིད་ཚད་དང་གོ་རྒྱུ་ཞིག་མིན་ནམ་སྙམ། 《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ལས། རྩོམ་པ་པོས་མི་ལོ་བརྒྱད་བརྒྱ་ལྷག་གི་བོད་ཀྱི་གལ་ཆེ་བའི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་དེ་དག་གི་དགོངས་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད་པ་ལས། མ་འོངས་པའི་རྩོམ་རིག་རིག་གཞུང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བསམ་གཞིག་བྱེད་པའི་མཐོང་རྒྱ་ཡངས་པོ་ཞིག་བསྐྱེད་ཡོད་པ་དེ་ནི། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་སྟ་གོན་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད་དོ། །

　　མཇུག་བསྡུ་བ།

　　རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ནི་དལ་བའི་རང་བཞིན་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཤིག་ཡིན་པས། རིག་གཞུང་གི་དཔྱད་བརྗོད་མེད་ན། རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ནི་དེ་བས་ཀྱང་དལ་བའི་རང་བཞིན་ལས་གྲོལ་ཐབས་མེད་པས། རྟ་པོ་ཐུར་ལ་རྒྱུགས་པར་རླུང་གི་གཤོག་པ་དགོས་ཀྱིས་ཞེས་པའི་དཔེ་ལྟར། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར། ངེས་པར་དུ་རྩོམ་རིག་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་དཔྱད་གླེང་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན་པས། 《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ལ་རིག་གཞུང་དཔྱད་བརྗོད[[7]]ཀྱི་དོན་སྙིང་ཡང་ལྡན་ཡོད་པས། མ་འོངས་པར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་རིག་གཞུང་འཕེལ་རྒྱས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཟུར་ངོས་ཙམ་མ་ཡིན་པར། གཞན་ད་དུང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས། དེ་བཞིན་རིག་གནས་ཀྱི་བརྗེ་རེས་དང་འགྲོ་འོང་ལ་སོགས་པའི་ཟུར་ངོས་ནས་རིག་གཞུང་དཔྱད་གླེང་གཏིང་ཟབ་བྱེད་དགོས་པ་ནི། 《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ལ་ལྟ་ཀློག་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ལས་བདག་ལ་ཐོབ་པའི་བློ་སྐྱེད་ཡིན་པའོ། །

　　མདོར་ན། 《བོད་ཀྱི་རྩོམ་གཞུང་གི་རྒྱུན་དང་མཐོངས》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་དེ་ནི། རྩོམ་པ་པོ་བྱམས་ཕྲུག་བན་དེ་མཁར་ལགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་ནས་ད་བར་དུ་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལུགས་ཞིབ་འཇུག་མཁན་ཚང་མའི་ཐུན་མོང་གི་གྲུབ་འབྲས་ཞིག་ཀྱང་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཆོག་ལ། དེ་ནི་བོད་རྩོམ་རིག་གཞུང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཕྱིར་མིག་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་མིག་རྒྱང་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད་དོ། །

　　                                                                 ༢༠༢༤ལོའི་ཟླ༦ཚེས༧ཉིན།
    [[1]] ཁང་སྐྱིད་བསོད་བསྟན། བུ། བོད་རིགས། ཕ་ཡུལ་བོད་ལྗོངས་ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་རིག་གཞུང་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་གཞོན་པ་དང་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མའི་མཛུབ་ཁྲིད་དགེ་རྒན་བཅས་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་གི་ཁ་ཕྱོགས་གཙོ་བོ་ནི་བོད་སྐད་ཡིག་རྩོམ་རིག་དང་སློབ་གསོ་སོགས་ཡིན།

　　[[2]]文化自觉是文化的自我觉醒，自我反思和理性的审视。

　　[[3]]金永兵.文学理论本体研究[M]北京大学出版社.2007年12月第1版 P3(理论的自觉是文学理论学科成熟的表现，自我反思乃其题中应有之义)

　　[[4]]历史学有史学史，史学史就是历史学理论发展的历史。

　　[[5]]文学理论也可以有理论史，这不同于文学史，其重点在文学理论思想的发展与流变历史。

　　[[6]]任何一种创新，都属于某种传统的继承。

　　[[7]]文学理论批评或理论批判。

རྩོམ་སྒྲིག་པ། དབང་མོ།

རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།