དེང་སྐབས་ནི་ཁ་སྐད་ངོས་འཛིན་དང་སྐད་རིགས་ཞིབ་འཇུག་སྐོར་གྱི་མཐོ་རླབས་ཡང་ན་ཚ་རླབས་ཤིག་རེད་འདོད།ཁ་གཅིག་ན་རེ་མདོ་ཁམས་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ནི་བོད་སྐད་མིན་པར་བྱུང་རྒྱལ་གྱིས་སྨྲས་པ་ལ།ཁོ་བོས་རང་ཡུལ་དང་རང་ཡུལ་གྱི་ཁ་སྐད་ལ་དུང་ཆེ་བས།འཆལ་གཏམ་དེ་དག་མིག་གིས་བལྟས་ན་མིག་གིས་མི་བཟོད་ཀྱང་སེགས་ཀྱིས་དྲན་ན་སེམས་གྱིས་མི་བཟོད་པས།རང་ནུས་ཅི་ལྕོགས་ཀྱིས་མདོ་ཁམས་རྟའུའི་སྐད་ནི་བོད་གཞན་གྱི་ཁ་སྐད་དང་མཚུངས་པར་བོད་སྐད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་ཅིག་ཡིན་པར་རང་གི་བསམ་ཚུལ་བརྗོད་ཡོད།

 
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ།     
རྟའུའི་ཁ་སྐད། ཡིག་སྐད། བརྡ་རྙིང་།

 
             དང་པོ།  ཡུལ་རྟའུ་ཡི་གནས་ཡུལ་མཚམས་སྦྱོར་མདོར་བསྡུས།
 
  ཁམས་བྱང་མཐོ་སྒང་དུ་ནོར་ལྷའི་མུ་ཏིག་ས་ལ་འཐོར་བཞིན་པའི་དེང་གི་སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་དཀར་མཛེས་ཁུལ་དུ་ཡོད་པའི་རྟའུ་རྫོང་ཞེས་པ་ནི་མདོ་ཁམས་སྒང་དྲུག་གི་ཡ་གྱལ་དམར་རྫ་སྒང་གི་ཁོངས་སུ་ཡོད་ལ། སྔར་ཧོར་དཔོན་ཁག་ལྔའི་སྨད་སྣེར་ཡོད་པའང་བཤད་སྲོལ་ཡོད།
   མིང་དེ་ཐོག་ཚུལ་ལའང་ཡུལ་དེའི་ས་བབ་བམ་ས་དབྱིབས་ནི་རྟེའུ་ཞིག་གི་བཟོ་ལྟ་དང་མཚུངས་པས།དང་ཐོག་རྟེའུ་ཞེས་འབོད་མོད།འོན་ཀྱང་། ཕྱིས་སུ་སྒྲ་གདངས་ཟུར་ཆག་ནས་ད་ལྟའི་རྟའུ་རུ་གྱུར་བའི་བཤད་སྲོལ་དང་གཅིག གཞན་ཡང་སྔར་མི་ཉག་གངས་དཀར་གྱི་འདབས་སུ་རྒོད་མ་མ་བུ་གཉིས་ཡོད་པ་ལ་ཉིན་གཅིག་ལག་པར་མདའ་ཐོགས་པའི་རྔོན་པ་ཞིག་གིས་སྙིང་རྗེ་མེད་པར་རྒོད་མ་དེ་ལ་མདའ་འཕངས་པས།རྟེའུ་འདྲོགས་ནས་དངངས་སྐྲག་དང་བཅས་རྒྱུགས་ཏེ།ཆུ་རྩྭ་འབེབས་ལ་དག་ཞིང་དང་འདྲ་བའི་ཡུལ་ཞིག་ལ་བསླེབས་པ་ན། ཡུལ་དེའི་མཛེས་ལྗོངས་ཀྱིས་བློ་སེམས་སྐྱིད་པར་བྱས་པས། དེར་འཚོ་བར་སྐྱེལ་པས་རྟེའུ་ཞེས་པའི་མིང་ཐོགས། དེ་ཡང་ཟུར་ཆག་ནས་རྟའུ་རུ་འབོད་པ་རེད།

  ངོ་མཚར་ཀྱི་གནས་ཡུལ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད་གནའ་བོའི་རྗེས་ཤུལ་མང་ལ་དེའི་རྒྱུད་འཛིན་དང་ཁྱབ་སྤེལ་ཡང་རྟའུའི་འབངས་མི་ཡོངས་གྱི་ཕྲག་ཏུ་བབ་པའི་འོས་འགན་ཞིག་ཏུ་སྒོམ་ཏེ་དཀའ་ཚེགས་གང་རུང་ལའང་མ་འཛེམས་པར་ནུས་ཤུགས་ཆེན་པོ་བཏོན་ཡོད། ད་དུང་ནགས་ཀློང་ཐོན་ཁུངས་དང་། གཏེར་རྫས་ཐོན་ཁུངས། ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་སོགས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཡོད་དེ་དཔེར་ན་འདྲ་པའི་མ་ཎིའི་སྐོར་བྲོ་དང་རྟའུའི་བོད་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་དམངས་ཁྲོད་རིག་གནས་ངོ་མཚར་ཅན་མང་དུ་ཡོད་པས།མཛའ་གཞས་ཀྱི་ཕ་སའི་མེ་ཏོག་གི་སྐྱེད་ཚལ་དང་བོད་དམངས་ཀྱི་སྡོད་གནས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཕ་ས་རུ་འབོད་པ་སོགས་མཚན་སྙན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཐོབ་མྱོང་།

 

              གཉིས་པ། རྟའུ་ཡུལ་གྱི་ཁ་སྐད་སྣ་མང་རང་བཞིན།

  རྟའུ་རྫོང་ལ་མི་གྲངས་སྡོམ་པས༥༠༠༠༠ཙམ་ཡོད་ལ་འཚོ་བའི་སྡེ་བ་ནི་རོང་ལུང་དང་འབྲོག་ཐང་། གཞུང་ས་བཅས་སུ་ཆགས་ཡོད། ཐུན་མོང་གི་འབྲོག་སྐད་དང་ཁམས་སྐད་ལས་ཐུན་མིན་གྱི་ཁ་སྐད་འདྲ་པ་སྐད་དང་རྟའུ་སྐད་ཀྱི་བཀོལ་ཡུལ་ཡང་ཡོད་དེ་འདྲ་པ་སྐད་ནི་སི་ཁྲོན་ནུབ་བྱུང་རྒྱུད་དུ་བཀོལ་བའི་ཁ་སྐད་ཅིག་དུ་ངོས་འཛིན་གྱིན་ཡོད། དེ་དང་ཉག་ཆུ་ཁའི་འདྲ་པ་ནི་ཡུལ་གྱི་སྟོད་སྨད་ཀྱི་ཁྱད་པར་ལས།སྐད་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས། འཚོ་བ་སྐྱེལ་ཚུལ་སོགས་ནི་གཅིག་པ་ཡིན་ཏེ།རི་ལུང་ཞིག་ཏུ་འཚོས་པའི་སྐད་ལ་གནའ་བོའི་བརྡ་རྙིང་མང་དུ་ལུས་ཡོད་པ་མ་ཟད་གནའ་དུས་ཡུལ་སྲུང་གི་མཁར་རྫོང་སོགས་གནའ་བོའི་རྗེས་ཤུལ་ད་དུང་ཡང་མང་དུ་མཐོང་ཐུབ་ལ། མི་རྣམས་ཀྱང་བདེན་པ་བདེན་ཚུལ་དང་དངོས་ཐོག་བདེན་འཚོལ་ཤ་སྟག་ཡིན།

              གསུམ་པ། མདོ་ཁམས་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

  ཉེ་ཆར་ཁ་སྐད་ངོས་འཛིན་ལ་རྩོད་གླེང་དྲག་པོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ་འདིར་གཙོས་བཤད་བྱ་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ཀྱང་རྩོད་གཞི་ཆེན་པོར་གྱུར་ཏེ་བརྩད་དང་རྩོད་བཞིན་ཡོད་ལ། ཁ་ཅིག་ན་རེ་དེ་གའི་སྐད་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་དོག་ལ་བོད་སྤྱི་དང་གཞི་མཐུན་མེད་པས་ཡུལ་དེའི་མི་རྣམས་ནི་བོད་མིན་ཏེ་མི་རིགས་གཞན་པ་ཞིག་དང་སྐད་དེ་ནི་བོད་སྐད་མིན་ཏེ་མི་རིགས་གཞན་པའི་སྐད་རེད་ཅེས་བྱུང་རྒྱལ་གྱིས་ཁ་ཚོན་བཅད། མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་འོད་གསལ་གྱིས་སྐད་རིགས་ཤིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་ན་མི་རིགས་དེའི་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་གི་སྐད་ཐམས་ཅད་དཔྱིས་ཕྱིན་པ་ཞིག་དགོས་ཤེས་གསུངས་ཏེ་ཞག་ཆ་ཤས་གྱིས་སྐད་རིགས་ཤིག་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ནི་ཚན་རིག་དང་ཡང་མཐུན་པ་ཞིག་མིན།སྐད་ཅིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགོས་ན།དང་པོར་སྐད་བརྡ་རིག་པའི་ཆེད་ལས་པ་ཡང་ན་བྱིས་དུས་ནས་མི་རིགས་དེའི་རིག་གནས་དང་སྐད་རིགས་རྟོགས་ཤིང་རིག་ཚད་ངེས་ཅན་ཡོད་པའི་མི་དང་ཚོགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ལས་ལ་བྱང་ཆ་ཡོད་དགོས་པར་མ་ཟད།ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ལ་དུས་ཡུན་འགོར་པོ་ཞིག་བརྒྱུད་ནས་དེ་གའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས། འཚོ་བ་སྐྱེལ་ཚུལ་སོགས་ལ་ཞིབ་མོར་དཔྱོད་དགོས་མོད། འོན་ཀྱང་མཁས་མིང་འཛིན་པའི་མི་བུ་འགས་ཞག་བཅུ་ཤས་ཡུན་གྱི་ཉུལ་བ་ཡིས་འཆལ་གཏམ་གྱིས་མི་རིགས་ཐ་དད་དུ་ཁ་ཆད་བྱེད་པ་ནི་བཞད་གད་ཀྱི་རྒྱུ་ལས་མ་འདས། ཡུལ་ཞིག་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱ་དགོས་ཀྱང་ཞག་བཅུ་ཤས་ཀྱི་རྒྱུས་ལོན་མི་ཐུབ་མོད། སྐད་རིགས་ཤིག་གི་ཞིབ་འཇུག་ནི་དེ་བས་ཀྱང་ངོ་།།
  རྒྱ་ནག་གི་སྐད་བརྡ་རིག་པའི་མཁས་པ་翟霭堂གི་《嘉绒方言—方言划分和语言识别》དང་林向荣གི་《嘉绒语研究》དུ་རྟའུའི་སྐད་ནི་རྒྱལ་རོང་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁ་སྐད་དུ་བཞག་ཡོད། རྟའུ་རྫོང་གི་དགེ་བཤེས་དང་མ་ཟུར། ཁང་གསར། མོ་རོ། ཤར་རོང་སོགས་མི་གྲངས་སྡོམ་པས་༣༠༠༠༠་ཙམ་དང་བྲག་འགོ་དང་ཉག་རོང་། རོང་བྲག རྔ་བ་ཁུལ་གྱི་བཙན་ལྷ་དང་ཆུ་ཆེན་སོགས་ཀྱི་ལུང་ཁུག་འགར་ཀྱང་ཁ་སྐད་དེ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་ཡོད། ཡུལ་དེ་དག་ནི་རྒྱལ་མོ་དམུ་རྡོའི་ཉེ་འཁོར་དུ་ཆགས་ཡོད་ལ་སྔར་རྒྱལ་རོང་རྒྱལ་ཁག་བཅོ་བརྒྱད་ལས་འདམ་མདོ་དགེ་བཤིས་ཙ་རྒྱལ་པོ་དང་དར་མདོ་ལྕག་ལ་རྒྱལ་པོའི་ཁུངས་སུ་ཡོད་པ་ཡང་དོན་དངོས་ཡིན་པས་སྐད་དེ་ནི་རྒྱལ་རོང་གི་ཁ་སྐད་ཅིག་ཡིན་པར་ཡང་རྟགས་གྲུབ་པར་སྙམ།

  སྤྱིར་མི་རིགས་ཤིག་ལ་སྐད་རིགས་དུ་མ་ཡོད་པ་ནི་ཐང་ཆེན་དུ་མེ་ཏོག་སྣ་མང་བཀྲ་བ་བཞིན་དགེ་མཚན་ལས་མང་བའི་སྐྱོན་མེད་མོད། ཡིན་ཡང་དེ་གའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་གི་བོད་སྐད་རྟོགས་དཀའ་བས་བོད་ཡིག་སྦྱོང་བར་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད་ཡོད་པས་ཁ་ཅིག་གིས་རང་ཡུལ་གྱི་ཁ་སྐད་དེ་གཡུག་སྟེ་འབྲོག་སྐད་རྗེས་སུ་སྙེག་དགོས་བརྗོད། དེའང་དངོས་གནས་ཡིན་ཏེ་ཁོ་བོར་མཚོན་ཡང་སྦྱང་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་མཚམས་རེར་འཐོམ་པའི་དུས་ནི་ཤིན་ཏུ་མང་། འོན་ཀྱང་། དོན་དམ་དུ་འུ་ཚོའི་སྐད་འདིར་གཡུག་མི་བྲ་བའི་གནའ་བོའི་བརྡ་རྙིང་དང་། མགོ་འདོགས་འཕུལ་རྟེན་གྱི་ཀློག་ཚུལ་གསལ་བོར་ཐོན་ལ། ད་དུང་ཡིག་སྐད་དང་སྒྲ་གདངས་མཐུན་པའི་ཟུར་མ་ཆག་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱང་མང་པོ་ཡོད་པས་ཡུལ་འདི་དང་སྐད་རིགས་འདིའི་ཞིབ་འཇུག་ལ་གལ་ཆེན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་རིན་ཐང་ཡོད། ཡང་ཅིག་བཤད་ན་ཕ་ཨ་ཁའི་སྐད་རིགས་དེ་བུ་ཚ་བུའི་དུས་ནས་མ་ཤེས་ན་ནམ་ཞིག་ལ་རང་སྐད་བརྗེད་ནས་གོ་མེད་ཤུལ་མེད་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་ངེས།

 

             ༡ བརྡ་རྙིང་གི་སྐོར་གྱི་ཁྱད་ཆོས།

  དེང་དུས་སྤྱོད་ཀྱིན་པའི་བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་དང་ཁ་སྐད་གང་རུང་ལ་བརྡ་རྙིང་མང་བ་ནི་བཟློག་མེད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་སྟེ་མདོ་ཁམས་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ལ་ལོ་རྒྱུས་དང་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་སོགས་རྐྱེན་སྣ་མང་གིས་དེང་འདིར་ཡང་བརྡ་རྙིང་མང་དུ་བཀོལ་ཡོད། གཤམ་དུ་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ཁྲོད་དུ་བརྡ་རྙིང་ཁ་ཤས་རེའུ་མིག་ཏུ་འགོད་ན་འདི་ལྟ་སྟེ།

 

             ༢  མགོ་འདོགས་དང་འཕུལ་རྟེན་གྱི་སྐོར་གྱི་ཁྱད་ཆོས།

  བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་ནི་སྒྲ་སྦྱོར་ཡི་གེ་ཡིན་པས་མགོ་འདོགས་དང་འཕུལ་རྟེན་གྱི་ཀློག་ཚུལ་གསལ་བོ་ཐོན་དགོས་མོད། གལ་ཏེ་སྒྲ་ཟུར་གསལ་བོར་ཐོན་མ་ཐུབ་ན་སྒྲ་སྦྱོར་ཡི་གེའི་མཚན་དང་མི་ལྡན་པར་སེམས། དེང་དུས་འདིར་བོད་ཀྱི་ཡུལ་སྐད་ཕལ་ཆེར་དེའི་ཀློག་སྲོལ་བཟང་པོའི་ཁྱད་ཆོས་དེ་བོར་འདུགཡིན་ཡང་མདོ་ཁམས་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ཡང་ན་རྒྱལ་རོང་གི་སྐད་ལ་ནི་དེའི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་དུ་ཐོན་ཡོད། དེ་དག་རེའུ་མིག་ཏུ་བཀོད་ན་གཤམ་གསལ།

མགོ་ཅན།

  གཞན་ར་མགོ་དང་ལ་མགོ་ནི་གོང་ལྟར་རིགས་བསྒྲེ་སྟེ་ཀློག་པའི་ཚེ་མགོ་ཅན་གྱི་ཤུགས་དྲགས་པ་དང་ཧྲིལ་བོར་ཀློག་ཚེ་མགོ་ཅན་དང་མིང་གཞི་གཉིས་ཀྱི་སྒྲ་དུས་མཉམ་དུ་ཐོན་པའམ་ས་མགོ་ཡི་སྒྲ་གསལ་བ་ནི་རྟའུའི་ཁ་སྐད་དུ་འདོན་སྟངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་ཡིན་ཏེ་་དབྱངས་དང་འཕུལ་རྟེན་སྦྱར་རུང་སྒྲ་དག་པར་ཐོན་ཡོད་དེ་སྟངས་དང་སྟབས་བཞིན་ནོ།།

 

འདོགས་ཅན།

  ར་བཏགས་དང་ཝ་བཏགས་ཀྱང་གོང་ལྟར་རིགས་བསྒྲེས་སོ།།

འཕུལ་རྟེན།

 

            ༣ རྟའུའི་ཁ་སྐད་དུ་བོད་ཡིག་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་དང་བརྗོད་བྱ་མཐུན་པའི་ཐ་སྙད་གཤམ་གསལ།

བྱ་ཚིག་གི་སྐོར།

ཆོས་ཅན་བརྗོད་པའི་མིང་གི་སྐོར།

 

ཆོས་བརྗོད་ཀྱི་མིང་གི་སྐོར།

 

            ༤   རྟའུའི་ཁ་སྐད་དུ་བོད་སྐད་དང་སྒྲ་གདངས་ཉེ་བའི་སྐོར།

 

     ལ་ལས་སྒྲ་དོན་མཐུན་པ་དང་ཉེ་བ་ནི་འབྱུང་རྩ་གཅིག་ལས་མཆེད་པ་ཡང་ན་གཞན་གྱི་སྐད་ཡིག་དུ་གཡར་བ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཀྱང་།多尔吉ཡི《道孚语，格什扎话研究》ནང་རྟའུའི་སྐད་དུ་བོད་སྐད་དང་སྒྲ་དོན་མཐུན་པའམ་ཉེ་བ་མང་དུ་གདའ་བའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ཚིག་དོན་ནི་དུས་དང་བསྟུན་ནས་མུ་མཐུད་དུ་འཕེལ་རྒྱས་དང་འགྱུར་བཞིན་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་བཀོད་འདུག དོན་དམ་དུ་བོད་ཡིག་ཤེས་པ་དག་གིས་བལྟས་ན་ཤིན་ཏུ་གསལ་མོད། བོད་སྐད་དང་བོད་ཡིག་མི་ཤེས་པ་འགའ་ཞིག་གིས་བྱུང་རྒྱལ་དུ་སྨྲ་བས་དངོས་དོན་ལྕགས་ལྟ་བུ་དག་བསྒྱུར་མི་ནུས་པའི་ཚུལ་ནི་མཁས་དབང་དམུ་དགེ་བསམ་གཏམ་གྱིས་ཀྱང་གསུངས་ཡོད།མ་ཟད་རྟའུའི་ཁ་སྐད་ཞེ་ཚིག་དུ་འཇུག་པ་ཡང་ཡོད་དེ་དཔེར་ན་དབུ་ལྟར་མགོའི་ཞེ་ས་དང་བྱོན་ལྟར་ཕེབས་ཀྱི་དོན་སོགས་ཡོད། བརྗོད་པའི་གོ་རིམ་ཡང་བོད་སྤྱི་དང་མཐུན་པར་བྱེད་ལས་བྱའི་བརྗོད་སྟངས་སུ་བརྗོད་ཡོད།དཔེར་ན།

 

 

  多尔吉ཡི《道孚语，格什扎话研究》དུ་འཛམ་གླིང་གི་སྐད་རིགས་གང་ཡིན་རུང་ཁེར་རྐྱང་གི་ཚུལ་དུ་གནས་ཏེ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ནི་རྩད་ནས་མི་སྲིད། སྐད་རིགས་གང་སྤྱོད་རུང་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་འདྲེས་དང་འགྲོ་འོང་ཁྲོད་གཞན་གྱི་སྐད་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་མི་ཐེབས་པ་ཡང་ན་གཞན་པའི་སྐད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་མི་ཐེབས་མི་སྲིད་པས། དེའི་ཕྱིར། སྐད་རིགས་གང་ཡིན་རུང་གཞན་མི་རིགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་མེད་པ་ཡང་མེད་མོད། ཡིན་ཡང་དེའི་ཚད་མི་འདྲ་བ་ཙམ་མོ་ཅེས་བཀོད་པ་དོན་དངོས་སུ་གནས།

  རྟའུའི་ཁ་སྐད་ལ་སྒྲ་ཉེ་བ་འབྱུང་བ་ཡང་གཞན་སྐད་རིགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ནས་ཟུར་ཆག་པའམ་ཉེ་བར་གྱུར་བ་རེད། མ་གཞི་སྔར་སྒྲ་གདངས་གཅིག་ཡིན་པར་སྨྲོས་མི་དགོས་པ་ཤིག་རེད། མཁས་དབང་དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་ཀྱང་མི་རིགས་ཁག་གི་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ནི་མི་རིགས་སོ་སོའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒུད་དང་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད་པ་ཞིག་རེད་ཅེས་གསུངས། ལྷག་པར་བོད་རྒྱལ་ཁ་གྱེས་རྗེས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་འདྲིས་དང་འགྲོ་འོང་རིམ་གྱིས་བྲི།གཞི་མཐུན་གྱི་ཕལ་སྐད་ཉམས་པ་འམ་མེད་པར་གྱུར། རང་གི་ཁ་སྐད་ཙམ་བཀོལ་ཏེ་ལུང་ཁུག་ཅིག་ཏུ་འཚོས། སྔར་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་དང་དགུ་བར་སློབ་དཔོན་བེ་རོ་ཙ་ན་རྒྱལ་རོང་དུ་ཕེབས་པའི་སྐབས་ཕལ་ཆེར་སྐད་གསར་བཅད་ཀྱི་ཐེངས་དང་པོ་མཛད་པའི་རྗེས་སུ་ཡིན་ལ། རྒྱལ་རོང་དུ་ཕེབས་རྗེས་ཁྱབ་སྤེལ་གྱི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་བཏོན་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་། དུས་རབས་བཅུ་པ་པུར་རྒྱལ་ཉམས་པ་དང་བསྟུན་བོད་ནང་ཁུལ་དུ་ཕན་ཚུན་རིག་གནས་དང་དཔལ་འབྱོར་སོགས་གང་ཐད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཤིན་ཏུ་ཀློད་པོར་སོང་བས། སྐད་གསར་བཅད་གཞུག་མ་གཉིས་རྒྱལ་རོང་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་ཆེར་མ་བྱུང་བར་མངོན། བརྡ་གསར་གྱི་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་མ་ཐུབ་པའི་སྟབས་ཀྱིས་བརྡ་རྙིང་མང་བ་དང་སྒྲ་ཟུར་མ་ཉམས་པར་འདོན་པའི་སྲོལ་བཟང་ད་དུང་ལྡན་ཡོན།རྒྱལ་རོང་ཡུལ་གྱི་བཀོད་པའི་ཆེས་ཆེ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཏེ་་མཐའ་ནས་གངས་རི་དང་། གཡང་རི། རྫ་རི། སྤང་རི། ནགས་རི་སོགས་ཀྱིས་བསྐོར་ནས་ཅུང་ཟད་ཁེརཚུགས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་འཚོས་ཤིང་གྲོ་ནས་སྲན་གསུམ་སོགས་འབྲུ་རིགས་སྣ་ཚོགས་དང་ཀུ་ཤུ། ཁུམ་བུ། འོ་སེ་སོགས་མགོ་དུད་པའི་འབྲས་ལྡན་ཤིང་གི་རིགས་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་མཛེས་པར་ཕྱུག་པའི་གནས་ཤིག་མངོན་བ་དང་ཁོ་རྣམས་ཀྱི་སྡོད་གནས་ནི་རྡོ་ཁང་ལས་གྲུབ་པས་ཤིན་ཏུ་གཏན་ཆགས་ཤིག་ཡིན་ལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་འཚོ་བར་མཁོ་བའི་ཡོ་བྱད་ཕལ་ཆེར་སྔོན་ནས་རྩོལ་བའི་ཙམ་གྱིས་ཆོག་སེམས་འཛིན་པ། རུ་སྡེ་སོ་སོ་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ངེས་ཅན་ལ་བརྟེན་བ་ཙམ་མ་གཏོགས་གཞན་དང་འབྲེལ་བ་མི་བྱེད་པས། རང་ལ་མཁོ་བའི་ཡོ་བྱད་གསར་བ་རེ་བྱུང་བསྟུན་མིང་ཚིག་གསར་པ་བཏགས་པ་ཙམ་ལས་ཕལ་ཆེར་སྔོན་ཀྱི་མིང་ངམ་ཐ་སྙད་ཀྱི་མིང་གཞིའི་ཐོག་ཐ་སྙད་གསར་པའི་འཕེལ་རིམ་ནི་ཧ་ཅང་དལ། དེའི་ཕྱིར་སྐད་དེ་དག་རྟོགས་དཀའ་བ་དང་དེ་གའི་ཡུལ་མིས་ཐུན་མོང་གི་སྐད་རྟོགས་དཀའ་བར་གྱུར་པར་འདོད་དོ། །

              བཞི་བ།  མཇུག་གི་གཏམ།

  བགྲང་གིས་མི་ལངས་བའི་འཛམ་གླིང་མི་རིགས་ཀྱི་ཀློང་ལ་རྒྱང་ལྟ་བྱས་ཚེ། འཛམ་གླིང་སུམ་གཉིས་སའི་དཀྱིལ་འཁོར་བཟུང་བར་གྲགས་པའི་ཅོད་པན་གསོལ་ཅིང་། མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་བ་དན་ཡམ་ཡོམ་དུ་སྐྱོད་ལ། གསར་སྐྱེས་གཞོན་ནུའི་གསོན་ཤུགས་དང་ལྡན་པའི་བོད་རིགས་ཤིག་ཡིན་པར་གཟི་བརྗིད་ཀྱི་རྒྱུ་ལས་མ་འདས། དེ་ཡང་ཁོ་བོའི་བསམ་པར་མི་རིགས་ཤིག་ལ་སྐད་རིགས་དུ་མ་ཡོད་པ་ནི་མཛེས་པའི་དཔལ་ཡོན་ཞིག་དང་སྤྱོད་ཡུལ་སོ་སོའི་མི་རྣམས་ཀྱི་མཛའ་མཐུན་གྱི་མཚོན་རྟགས་ཤིག་ཏུ་སྙམ། འོན་ཀྱང་བོད་སྐད་དང་བོད་ཡིག་གང་ལའང་གོ་རྟོགས་མེད་པའི་མི་བུ་འགས་སྒྲ་གདངས་ལ་ཟུར་ཆག་པའི་ཐ་སྙད་འགར་མི་རིགས་གཏོར་བརླག་གི་ཡོ་བྱད་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་ཁ་ཁ་དང་སྐད་རིགས་གཞན་པ་ཞིག་ཏུ་ཁ་ཆད་བྱེད་ནི་བྱུང་རྒྱལ་གྱིས་སྨྲས་པ་ཡིན་ངེས། གོང་གི་མཁས་དབང་དག་གི་ལུང་དང་ཁོ་བོའི་བསམ་ཚུལ་དང་རྟའུའི་ཡུལ་༼འདིར་ཕལ་ཆེར་བ་དེ་རྟའུའི་རྫོང་ཤར་རོང་ཡུལ་ཚོའི་སྐད་དང་བསྟུན་ནས་བྲིས་པས་གཞན་པའི་རྟའུའི་ཡུལ་འགའ་ཡི་སྒྲ་གདངས་ལ་ཅུང་ཟད་མི་འདྲ་བའམ་ཉེ་བ་ཡོད་སྲིད་དོ།༽་དང་བསྟུན་ནས་བྲིས་པ་ཡིན། འུ་ཚོའི་མི་རིགས་འདིར་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣ་མང་གིས་ཁ་སྐད་མང་དུ་གྱུར་རུང་བོད་སྐད་དང་བོད་རིགས་ཡིན་པ་དངོས་དོན་ལྕགས་ལྟ་བུ་དེ་སུས་ཀྱང་ལྡོག་མི་ནུས། དེའི་ཕྱིར་བོད་ཀྱི་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་དུ་གནས་པའི་སྐད་དང་གོམས་གཤིས་ལ་བསྟུན་ནས་སོ་སོར་དབྱེ་བ་མི་བྱེད་པར་ཤ་རུས་གཅིག་ལས་མཆེད་པའི་བོད་མི་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་མཐུན་སྒྲིལ་སྦྲེལ་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་བཅས་པའི་བོད་མི་རིགས་འདི་འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་གྲགས་པར་བྱེད་པ་དེ་ཁོ་བོའི་རེ་བ་ཉག་གཅིག་གོ།

 

 དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་རིགས།