༄༅། །སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་དྲུག་པ་ཙམ་གྱི་སྐབས་སུ། གྲྀ་སི[Greek]་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མ་བདུན་གྱི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་ལེ་ཐུས[Miletus]་ཞེས་བྱ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་དེར་ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་དང་ཚན་རིག་གི་ཤིང་རྟ་ཆེན་མོ་ཐཱ་ལེ་སི་འཁྲུངས་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་གིས་མི་ལེ་ཐུས་པ་ཟེར་བའི་གྲུབ་མཐའི་སྲོལ་གཏད་པ་ཙམ་གྱིས་མ་ཟད། ཡོངས་གྲགས་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བའི་དང་པོ། ཚན་རིག་ཡབ་ཆེན་སོགས་ཀྱི་མཚན་གྱི་ཆེ་བ་བཞེས་ཡོད་པས། ཁོང་ནི་སྙན་གྲགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་དང་གནའ་དེང་གི་ལྟ་གྲུབ་དང་ཚན་རིག་སོགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་འཇོག་མཁན་ཞིག་ཡིན།

　　དུས་རབས་གསུམ་པའི་སྐབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྩོམ་པ་པོ་དི་ཨོ་གེ་ནེས་་ལཱ་ཨེར་ཐེའུ་སི[Diogenes laërtius]་དང་དུས་རབས་ལྔ་པའི་གྲྀ་སིའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བོ་ཕྲོ་ཁ྄་ལུ་སི[Proclus]་སོགས་ཀྱིས་སོ་སོའི་དེབ་ཐེར་དུ་ཐཱ་ལེ་སིའི་དབྱིབས་རྩིས་རིག་པའི་སྐོར་གྱི་མཛད་རྗེས་བཀོད་ཡོད་དེ། བཤད་རྒྱུན་དེ་དག་ཏུ་ཐཱ་ལེ་སིས་དབྱིབས་རྩིས་ལ་བརྟེན་ནས་ཨེ་ཅེབ་གཏོར་གཟུགས་བང་སོ[Pyramids of Egypt]འི་མཐོ་ཚད་དང་མཚོ་ངོས་གྲུ་གཟུངས་ཀྱི་བར་ཐག་སོགས་རྩི་ཐུབ་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་གི་དབྱིབས་རྩིས་ཐད་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་ཁ་ཤས་ད་ལྟའི་དུས་སུའང་ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་དེ། དྲང་ཟུར་སྐོར་གྱི་ངེས་སྲོལ་ཞིག་ལ་ཡང་རྗེས་དྲན་གྱི་ཚུལ་དུ་ཐཱ་ལེ་སིའི་ངེས་སྲོལ་ཟེར་ནས་མིང་བཏགས་ཡོད་པ་རེད། ཡང་གྲྀ་སིའི་སྐད་གྲགས་ཆེ་བའི་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་པོ་ཧེ་རོ་ཏོ་ཐུས[Herodotus]་ཀྱིས་ཐཱ་ལེ་སི་སྐར་རྩིས་ལ་མཁས་པ་བརྗོད་ཡོད་དེ། ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་ཉི་འཛིན་བརྟག་ནས་སྐད་གྲགས་ཆགས་པ་རེད་ཅེས་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་སུ་དོན་དཔེ་དྲངས་ནས་བཀོད་ཡོད།

　　འོན་ཀྱང་ཐཱ་ལེ་སིའི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་གྱི་ཆེས་ཡ་མཚན་ཆེ་བའི་གཏམ་རྒྱུད་ནི་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། ལྟ་གྲུབ་མཁས་པ་ཕི་ལཱ་ཐོ[Plato]་ཡི་གསུང་རྩོམ་དུ། ཐཱ་ལེ་སིས་ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་ལ་གཟིགས་ཏེ་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་གནད་དོན་ལ་ཐུགས་དགོངས་བཞེས་བཞིན་བྱོན་པའི་སྐབས། ལམ་ལ་གཟབ་གཟབ་མ་བྱས་པས་ཆུ་དོང་ནང་ལ་འགྱེལ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། ཚུལ་དེ་གཡོག་འཁོར་སྐྱེས་མ་ཞིག་གིས་མཐོང་བ་དང་། མོས་ཐཱ་ལེ་སི་ལ་ཁ་མཚར་གྱིས་ནས། གལ་ཏེ་ཁྱེད་ཀྱིས་ཞབས་འོག་གི་སའང་མཐོང་ཐུབ་མེད་ན། ནམ་མཁའི་གནས་ཚུལ་ནི་ཇི་ལྟར་དགོངས་ཐུབ་ཅེས་བཤད་པ་རེད། གཏམ་རྒྱུད་འདི་དངོས་གནས་ཡིན་མིན་གང་ལྟར་རུང་། ཕི་ལཱ་ཐོ་ནས་བཟུང་གཏམ་འདི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་མཁན་དག་གི་དཔེ་ཆོས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཐུབ་ཡོད་ལ། ད་ལྟའི་དུས་སུའང་། ནུབ་ཀྱི་མཁས་པ་ཆེན་པོ་དག་གིས་ལྟ་གྲུབ་སློབ་གཉེར་བྱེད་པ་དེ་ནམ་མཁའི་སྐར་མ་ལྟ་བར་དཔེ་ལེན་སྲིད་པ་དང་། ཡང་། གཞུང་ལུགས་གཅིག་རྐྱང་ལ་མགོ་འཁོར་ནས་ལག་ལེན་དང་དངོས་ཡོད་ལ་མཐུན་མ་ཐུབ་པ་བྱུང་སྐབས། མིག་གིས་ས་ལ་ལྟོས་ཞེས་ནས་འབོད་བརྡ་གཏོང་ཡང་སྲིད་པ་རེད།

　　ཐཱ་ལེ་སིས་ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་ལ་གཟིགས་ནས་འཇིག་རྟེན་གྱི་གནས་ལུགས་གང་ཞིག་རྟོགས་ཡོད་ཅེ་ན། ཁོང་གིས་ཆོས་རྣམས་ཆུ་ལས་འབྱུང་བའི་རིགས་པ་ཞིག་གཏད་ཐུབ་ཡོད་པ་རེད། གལ་ཏེ་ང་ཚོའི་བོན་གཞུང་དང་ཆོས་གཞུང་གི་བརྗོད་ཚུལ་ཁུངས་ཐུབ་ཡིན་ན། བོན་དང་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་གྱི་ཆོས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྔ་མོའི་དུས་ནས་འབྱུང་བ་བཞི་ཡི་དགོངས་པ་གཏད་ཡོད་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་ཏེ་ད་ལྟ་ཚན་རིག་གིས་བཤད་པའི་དངོས་པོ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བ་ས་ཆུ་མེ་རླུང་བཞི་ཡིས་འབྱུང་བ་ལྔ་པ་ནམ་མཁའི་ཁྲོད་དུ་གྲུབ་ཡོད་ཅིང་། ཆོས་རྣམས་འཇིག་པའི་སྐབས་སུ་སླར་ཡང་འབྱུང་བ་སོ་སོར་འགྱེད་འགྲོ་བ་རེད། འོན་ཏེ། ཐཱ་ལེ་སི་འཁྲུངས་པའི་སྐབས་སུ། གྲྀ་སི་ལ་འབྱུང་བ་བཞི་ཡི་བཤད་སྲོལ་ཞིག་ཡོངས་ཁྱབ་སུ་མེད་པ་འདྲ་སྟེ། ཁོང་གིས་འཇིག་རྟེན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་སམ་ཆོས་ཀྱི་གྲུབ་རྐྱེན་འཚོལ་སྐབས་འབྱུང་བ་གཅིག་ཁོ་ན་སྟེ། ཆུ་ལ་བློ་འཁོར་ཡོད་པ་རེད།

　　བཤད་སྲོལ་ཞིག་ལ། གྲྀ་སི་ལས་ཀྱང་སྔ་བའི་སུ་མེར་སོགས་དབུས་མཚོའི་ཤར་གྱི་ལེགས་བྱང་ཁྲོད་དུ་སྲོག་ཆགས་ཐམས་ཅད་ཆུ་གནས་ལས་འཕེལ་བར་བཤད་པའི་རིག་པ་ཞིག་ཡོད་ལ། དེ་བས་ན་འཇིག་རྟེན་ཆུ་འབྱུང་གི་བཤད་སྲོལ་ཡང་ཡོད་པ་རེད། ཐཱ་ལེ་སིའི་དགོངས་བཞེད་ལ་གནའ་མིའི་ལྟ་བ་དེ་ཡིས་བློ་བསྐྱེད་བྱས་ཡོད་པའང་མཁས་པ་དུ་མས་འདོད་པ་རེད།

　　འོན་ཀྱང་། གནའ་མིས་ནི་དཔེ་དང་ལྷ་སྒྲུང་ལྟ་བུའི་སྒང་ནས་འཇིག་རྟེན་ཆུ་འབྱུང་དང་སྲོག་ལྡན་ཆུ་འབྱུང་བཤད་ཀྱིན་ཡོད་པ་རེད། ད་ལྟའི་དུས་སུ། ཐཱ་ལེ་སི་ཁོ་རང་གི་གསུང་རྩོམ་སོགས་ཅི་ཡང་ང་ཚོའི་མཐོང་ལམ་དུ་མཇལ་རྒྱུ་ལྷག་མེད་ནའང་། ཨ་རེས་ཏོ་ཏེལ[Aristotle]་གྱི་ཁུངས་ཐུབ་བརྩམས་ཆོས་གཟུགས་འདས་རིག་པ[Metaphysics]་ཞེས་པ་དེར་འཁོད་དོན།

　　ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བའི་མཁས་པ་སྔོན་བྱོན་དག་གིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་རྩ་བ་ནི་གཟུགས་ཀྱི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་ཡིན་པར་འདོད་ལ་ ་་་ ་་་ དེ་དག་གི་ཁྲོད་ཀྱི་ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་ཆུ་དེ་རྩ་བར་བཞེད་པ་རེད། །(1) གསུངས་དུམ་འདི་ལས་བསྟན་པ་ཇི་བཞིན། ཐཱ་ལེ་སིའི་དགོངས་དོན་ལ། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་འབྱུང་གཞིའམ་རྩ་བའམ་མཐར་ཐུག་གྲུབ་བྱེད་ནི་ཆུ་ཡིན་པར་འདོད་པ་དེ་རེད། གྲྀ་སིས་འབྱུང་བ་ཞེས་པའི་སྒྲ་དོད་དེའི་ཚབ་ཏུ་གཞི་རྒྱུ་ལྟ་བུ་འབོད་ཀྱིན་ཡོད་ལ། དེ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞི་རུ་གྱུར་བའི་རྒྱུ་ཆ་ལྟ་བུའི་དོན་ཡིན།

　　འོ་ན། ཐཱ་ལེ་སིའི་དགོངས་པ་འདི་འདྲ་ཞིག་རིགས་པ་གང་ལ་བསྟེན་ནས་བཏོན་ཡོད་པ་རེད་ཅེ་ན། ཨ་རེས་ཏ་ཏོལ་གྱིས། ཐཱ་ལེ་སིས་སྐྱེས་དངོས་ཐམས་ཅད་རློན་པའམ་བཤེར་བག་ཅན་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོད་པ་དང་། བརླན་བཤེར་ཅན་ཀུན་གྱི་རྩ་བ་ནི་ཆུ་ལ་ཐུག་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་གསུངས་ཡོད། གྲྀ་སིའི་སྐད་དུ་ཆུ་དང་བརླན་བཤེར་གཉིས་མིང་གཅིག་ཏུ་བྱ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་ལ། མཁས་པ་གཞན་གྱིས་ཐཱ་ལེ་སི་ནི་མཚོ་འགྲུལ་ལ་བྱོན་རྒྱུ་མང་བས་བློ་བསྐྱེད་དེ་འདྲ་ཐེབས་པ་རེད་ཟེར། ཡང་ཁ་ཤས་ཀྱིས་སྐབས་དེའི་གྲྀ་སིའི་སོ་ནམ་ལས་རིགས་ལག་ལེན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པས། སོ་ནམ་དང་འབྲེལ་བ་ཆེ་བའི་ཆུ་དེ་དངོས་པོའི་འབྱུང་གཞིར་རྩིས་ན་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་པ་རེད་ཟེར། སླར་ཡང་ཁ་ཤས་ཀྱིས་གོང་ནས་འཆད་ཟིན་པ་ལྟར། ཐཱ་ལེ་སི་ལ་དེ་ལས་སྔ་བའི་གནའ་བོའི་བཤད་རྒྱུན་ཞིག་གི་བློ་བསྐྱེད་བྱས་པ་རེད་ཟེར་ལ། ང་རང་གིས་མཐའ་མ་འདི་ནི་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་འགྱུར་ཐད་ནས་རྒྱུ་མཚན་ཆེས་ལྡན་པའི་འགྲེལ་སྟངས་ཤིག་ཡིན་པར་འདོད།

　　ཆུ་དང་ཚེ་སྲོག་བར་ལ་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ལྡན་པ་སྨོས་མ་དགོས་པ་རེད། མ་ཟད་ཆུ་ནི་བཤེར་གཟུགས་སུ་གནས་ཆོག་པ་མ་ཟད། ད་དུང་རང་ཤུགས་ཀྱིས་ཁ་རླངས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་ལྟར་རླངས་གཟུགས་སུ་བསྟུན་ཐུབ་པ་དང་། དར་དུ་ཆགས་ན་སྲ་འཐུས་ཅན་དུའང་འགྱུར་ཐུབ་པ་རེད། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་དངོས་པོ་ཀུན་ལ་གཟུགས་ཀྱི་ཆ་ནས་བཤད་དགོས་ན། རླངས་གཟུགས། བཤེར་གཟུགས། སྲ་གཟུགས་གསུམ་དུ་མ་བསྡུས་པའང་མེད་པ་རེད་ལ། གཟུགས་གཞན་ཏེ་མེ་སོགས་ནི་དེ་གསུམ་གྱི་འགྱུར་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དུ་གོ་ན་ཆོག་གི་རེད། དེ་བས། ཆོས་ཀུན་ཆུ་ལས་འབྱུང་བར་བཤད་པ་དང་ཆོས་ཀུན་ཆུ་ཡིས་གྲུབ་པར་བཤད་ན་ཤིན་ཏུ་བདེ་པོ་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་དེ་ལ་སུན་འབྱིན་དགོས་ན། དེ་ཡང་སླ་པོ་རེད་དེ། གནའ་དེང་གང་གི་དུས་ལ་ཐུགས་ཀྱང་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ཆུ་མིན་པ་དེ་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་གྱི་མངོན་སུམ་ཚད་མ་རེད།

　　དེ་བས་ཐཱ་ལེ་སིའི་རྗེས་སུ། ནམ་མཁའ། མེ། རླུང་སོགས་གཞི་རྒྱུ་ལ་འདོད་པའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་མཁན་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། མཐར་ས་ཆུ་མེ་རླུང་འབྱུང་བ་བཞི་ཡིས་འཇིག་རྟེན་དངོས་མང་སྦྱོར་གྲུབ་བྱས་པར་འདོད་པའི་ལྟ་བའང་བྱུང་ཡོད་པ་རེད།

　　ཉེ་དུས་སུ། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཁས་པ་པེར་ཐྲན་ད྄་་རུ་སེལ[Bertrand Russell]་གྱིས་ཐཱ་ལེ་སིའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་སྐབས། ཁོང་གིས་དེང་རབས་རྫས་འགྱུར་ཁྲོད་དུ་ཆུ་དེ་ཡང་རླུང་རྡུལ་གཉིས་དང་སྲོག་རླུང་རྡུལ་ཡ་གསུམ་གྱིས་སྦྱོར་གྲུབ་བྱས[H2O]་ཡོད་པའི་ར་སྤྲོད་དེ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་ཐཱ་ལེ་སིའི་དགོངས་པ་ཆེར་བསྟོད་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེང་རབས་རྫས་འགྱུར་ལྟར་ན། སའི་གོ་ལའི་སྟེང་གི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་རླུང་རྡུལ་གྱི་གྲུབ་ཆ་མེད་པ་གཅིག་རྐྱང་མེད་པ་རེད། མ་ཟད། འབར་གས་ཆེན་མོ་བྱུང་བས་རྐྱེན་གྱིས། སྟོང་ཆེན་པོའི་རྡུལ་སྣ་ཚོགས་ཁྲོད་ནས་ཡང་རླུང་རྡུལ་དང་རབ་ཡང་རླུང་རྡུལ་གྱིས་བརྒྱ་ཆ་དགུ་བཅུ་གོ་དགུའི་ཆ་ཚད་བཟུང་ཡོད་པ་དང་། རྡུལ་རིགས་གཞན་གྱི་གྲངས་ལ་བརྒྱ་ཆ་གཅིག་ཙམ་ལས་མེད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་རུ་སེལ་གྱི་སྐད་ཆ་ངོ་མ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ།

　　དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ཡང་རླུང་གིས་གྲུབ་ཡོད་ཅིང་། ཆུའི་གསུམ་ཆ་གཉིས་ནི་ཡང་རླུང་ཡིན་པ་རེད། (2)

　　དེ་བས་འགྲེལ་འདི་ལ་བསྟོད་པ་ཆེ་དྲག་པའི་སྐྱོན་འདུག་སྟེ། ཡང་རླུང་རྡུལ་གཉིས་དང་སྲོག་རླུང་རྡུལ་གཅིག་གིས་ཆུ་སྦྱོར་གྲུབ་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ཆུའི་གྲུབ་ཆའི་གསུམ་ཆ་གཉིས་དེ་ཡང་རླུང་ཡིན་པ་རིགས་པས་བསྒྲུབ་མི་ཐུབ་ལ། རྡུལ་གྲངས་དང་གྲུབ་ཆའི་ཆེ་ཆུང་བར་ལ་ཐད་ཀར་གྱི་འགྲེལ་བ་དེ་འདྲའང་མེད་པ་རེད། མ་ཟད་། གཙོ་བོ་ནི་ཐཱ་ལེ་སིའི་སྐབས་སུ་དེང་རབས་རྫས་འགྱུར་ནང་གསར་རྟོགས་བྱས་པའི་མཁས་པ་མང་པོའི་བློ་རིག་གི་གྲུབ་འབྲས་དེ་འདྲ་ཞིག་གློ་བུར་དུ་བྱུང་གི་མ་རེད་པས། དེང་གི་ཚན་རིག་གི་ཤེས་བྱ་དེ་དག་སྔོན་གྱི་མཁས་པ་ཞིག་གིས་ཐོལ་དུ་རྟོགས་ཡོད་ཟེར་ན་མཚར་པོ་ཡིན། །

　　རུ་སེལ་དང་ཡོངས་སུ་ལྡོག་པ་ཞིག་ནི་ཨ་རིའི་གཟུགས་ཁམས་རིག་པ་བ་ས྄་ཏེ་ཝེན་་ཝེན་པེར་ག྄[Steven Weinberg]་ལགས་རེད། ཁོང་གིས་ཐཱ་ལེ་སི་སོགས་ལ་དཔྱད་བརྗོད་བྱེད་སྐབས་གསུངས་དོན། སྔ་མོའི་གྲྀ་སིའི་མཁས་པ་དེ་དག་ནི་ཚན་རིག་པ་མིན་ལ། ལྟ་གྲུབ་པའང་མ་རེད། ཁོ་ཚོ་སྙན་ངག་པ་རེད་ཅེས་སོ། །འདི་ཡང་ཤིན་ཏུ་ཐལ་ཆེ་སྟེ། ཐཱ་ལེ་སིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་འབྱུང་གཞི་བཙལ་བའི་སྐབས་སུ། སྙན་ངག་གམ་འཆར་ཡན་གྱི་སྐད་ཆ་ཞིག་གསུང་འདོད་མེད་པ་མཁས་པ་མང་པོས་ཞིབ་འཇུག་ལས་ཤེས་ཐུབ་ལ། ནེ་ཐྲི[Nietzsche]་ཡིས་གསུངས་པར། ཐཱ་ལེ་སིའི་དགོངས་པ་འདི་ནི་གཟུགས་དཔྱད་ཀྱི་ཚན་རིག་ཚོད་དཔག་ཅིག་ཡིན་པས་མ་ཟད། ད་དུང་དེ་ལས་བརྒལ་ཏེ་གཟུགས་འདས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སྙིང་སྟོབས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་པ་རེད་ཅེས་གསུངས་ཡོད་དེ།

　　དེ་ཡི་རྩ་བ་ནི་ལྐོག་འགྱུར་གྱི་མངོན་རྟོགས་དེའི་སྦུབས་སུ་ཡོད་པ་རེད།

　　་་་ ་་་

　　[ཐཱ་ལེ་སི་]ཁོང་གིས་ད་དུང་་ཐམས་ཅད་ནི་གཅིག་ཉིད་ཡིན་པའི་སྤྲོས་མེད་སྤྱི་མཚན་གྱི་རྟོག་པ་དེ་འདྲ་ཞིག་ལོན་མེད་ཅིང་། ད་དུང་བྱེ་བྲག་དངོས་གཟུགས་ཀྱི་མཚམས་སྦྱོར་ཞིག་གི་རིམ་པར་ལུས་ཡོད་ནའང་། ཁོ་པའི་དུས་རབས་ཀྱི་གྲྀ་སི་པ་དག་གི་ཁྲོད་ནས། ཁོ་ནི་ཁྱད་པར་ཏུ་འཕགས་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ། །

　　་་་ ་་་

       ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་་ཐམས་ཅད་ཆུའོ་་ཞེས་གསུངས་སྐབས། མིའི་རིགས་ཀྱིས་རིག་གནས་བྱེ་བྲག་ཁྲོད་ཀྱི་འབུ་རྒྱུ་མ་ལྟ་བའི་དལ་འགྲོ་འཕྱེ་ནུར་དེ་ཐོད་བརྒལ་བྱས་ཏེ། མངོན་རྟོགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཐར་ཐུག་གི་དོགས་ལན་རྙེད་ཐུབ་ཡོད་པ་དང་། མངོན་རྟོགས་དེ་འདྲ་ལ་བརྟེན་ནས་ཤེས་ཚད་དམའ་རིམ་པ་དེའི་བཀག་རྒྱ་ལས་ཐར་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། །(3)

　　གང་ལྟར། མཁས་པའི་གྲལ་ནས་བསྟོད་སྨད་དྲང་གསུམ་གྱི་འདང་འཇོག་གང་འདྲ་ཐོབ་ཡོད་རུང་། ཐཱ་ལེ་སིའི་ལོ་རྒྱུས་དང་མཛད་པ་ནི་བསུབ་ཐུབ་པ་ཞིག་དང་མ་མཐོང་བར་བྱེད་ཆོག་པ་ཞིག་བརྟན་ནས་མིན། ཁོང་གི་ཆུ་འབྱུང་གི་དགོངས་པ་དེ་ད་ལྟ་ཕལ་བོ་དག་གིས་བལྟས་ནའང་སྐྱོན་བཙུགས་ཐུབ་པ་ཞིག་དང་དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་ཚད་མ་ལྟར་ན་བློ་རྒྱས་པོ་མིན་ནའང་། དགོངས་པ་དེས་ལོ་རྒྱུས་ལ་སྐུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་བཟོས་ཡོད་པ་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དེ་ཡིས་ནུབ་ཕྱོགས་ནས་བརྒྱུད་པའི་དེང་རབས་ཤེས་བྱ་དང་རིག་གནས་ཀུན་ལ་རྨང་གཞིའི་བཞེངས་བཀོད་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་པ་རེད། །

　　དེ་ཡང་དང་པོར། ཆེ་ས་ནས། ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་ནུབ་ཕྱོགས་དང་ཁྱད་པར་གནའ་བོའི་གྲྀ་སི་པའི་འཇིག་རྟེན་བྱེད་པོ་སྨྲ་བའི་ལུགས་ཀྱི་འཆིང་རྒྱ་བརྒལ་ནས་རིགས་ལམ་ངོས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་འགྲེལ་བཤད་བརྒྱག་འདང་བྱས་ཡོད་པ་དེ་ཡིས་ཚན་རིག་དང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྒོ་ཕྱེས་པ་རེད། ཁྱད་པར་དུ་ཚན་རིག་བཤད་སྐབས། དེ་ཡི་ལོ་རྒྱུས་སྔ་ཐོག་ནི་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་འཆད་རྒྱུན་གཙོ་བྱས་བཤད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། འཛམ་གླིང་མི་རིགས་སོ་སོ་ཡིས་ཚན་རྩལ་གྱི་བྱས་རྗེས་ཆེ་ཆུང་སྣ་ཚོགས་བསྐྲུན་ཡོད་ནའང་། ཚན་རིག་སྙིང་སྟོབས་སམ་ཚན་རིག་པའི་བློ་མིག་ཟེར་སྐབས་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྷ་མེད་འཆད་རྒྱུན་དེ་ལ་འཛིན་རྒྱུ་ལས་གཞན་མེད་པས། དེ་ཡི་ཁྲོད་དུ་སྲོལ་འབྱེད་ཀྱི་མཛད་རྗེས་བཞག་ཐུབ་ཡོད་པ་ནི་དངོས་ནས་བསྟོད་བསྔགས་འོས་པ་ཞིག་རེད། དེ་བཞིན། ལྟ་གྲུབ་ཟེར་སྐབས། ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྲོལ་ཕྱེས་པ་རེད་ཟེར་ཆོག ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱེད་པོ་སྨྲ་བའི་ཆོས་ལུགས་ཁོར་ཡུག་དེ་འདྲའི་ནང་ནས། རིགས་པའི་རྗེས་འབྲང་གི་ལྟ་གྲུབ་འདི་འདྲ་སྐྱོང་ཐུབ་པ་ནི་ངོ་མཚར་ཆེ་བ་རེད། ང་ཚོས་བསམ་བློ་འདི་འདྲ་ཞིག་བཏོང་དང་། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་གི་དུས་ད་ལྟ་ལའང་བྱེད་པོ་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་ལོག་རྟོགས་རྗེས་འབྲང་མཁན་ནི་དུང་ཕྱུར་གྱི་གྲངས་ཡོད་པ་དང་། དེ་དང་ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་བྱེད་པོ་ལྷ་རྒོལ་གྱི་སྙིང་སྟོབས་དེ་གཉིས་བསྡུར་བ་ཡིན་ན། ཁོང་གི་རླབས་ཆེན་གྱི་སྣང་བརྙན་དེ་རབ་ཏུ་བརྗིད་འགྱུར་བར་ངེས། །

　　གཉིས་པར། ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་རྩ་དོན་གཅིག་གིས་འགྲེལ་ཐུབ་པ། ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་མཐར་ཐུག་གི་གནས་ལུགས་ཁོ་ན་བ་ཞིག་ཡོད་པར་འདོད་པ་སོགས་ཀྱི་བློ་གྲོས་བྱེ་བྲག་བསྐྱེད་པ་དེ་ཡིས། སྣང་ཚུལ་དང་དོན་དམ་པར་དང་། མངོན་སུམ་དང་གསང་བའི་བར་ལ་འབྲེལ་བ་བྱས་ཐུབ་ཡོད་པ་དང་། གཅིག་ཆོག་གི་རྩ་ཚིག་གིས་སྣ་མང་གི་དཀའ་གནད་གྲོལ་ཐབས་བྱེད་པའི་འཇིག་རྟེན་ལྟ་བ་མཚོན་ཡོད་ལ། ནང་པ་མང་པོས་ཁོང་གིས་འདོད་པའི་མི་སོགས་བསྡུས་པའི་འཇིག་རྟེན་འདི་ལ་གནས་ལུགས་ངེས་ཅན་དང་གཏན་ཁེལ་བ་ཞིག་ཡོད་པ་སུས་ཀྱང་རྒོལ་མི་ཐུབ་པ་དགོངས་བཞེད་དེ་ཁས་ལེན་དཀའ་ནའང་། ལྟ་དེ་ཡིས་ཚན་རིག་གི་རྟོག་པ་དང་ལུགས་སྲོལ་འཛིན་པའི་འདུ་ཤེས་ཤིག་བལྟམས་སུ་བཅུག་ཡོད་པ་ལ་གདེང་འཇོག་བྱས་ཀྱང་ཆོག་པ་རེད།

　　ད་དུང་ཡང་། ཐཱ་ལེ་སི་ཡིས་ཁོང་གི་རྩ་བའི་དགོངས་པ་དེ་ལ་གཞིར་བྱས་ནས་ཚན་རིག་རིགས་འགྲེ་ཡི་ཐབས་ཚུལ་མགོ་བརྩམས་ཡོད་པ་རེད་དེ། ཁོང་གིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཆུ་ལས་འབྱུང་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་ས་གཞི་རྒྱ་མཚོའི་ཁར་གཡེང་ཡོད་པའི་ལྟ་བ་བཏོན་ཡོད་པ་རེད། ཨ་རེས་ཏོ་ཏལ་ལྟར་ན། ཁོང་གིས་ད་དུང་ས་གཞི་ཆུའི་ཁ་ལ་གཡེང་ནས་གནམ་ལ་འཕུར་མི་ཐུབ་རྐྱེན་ནི་ས་གཞི་དེ་ཤིང་དང་འདྲ་བས་རེད་ཅེས་གསུངས་ཡོད་པ་རེད། གསུངས་འདི་དག་ལ་ད་ལྟ་ང་ཚོས་གད་མོ་ཤོར་སྲིད་ན་ཐང་མོད། སྐབས་དེའི་རིག་གནས་ལ་ལྟོས་ནས་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་ན། འདི་དག་ནི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་རེ་རེ་ཡིན་ཏེ། ཐཱ་ལེ་སིའི་སྔོན་དུ། ནུབ་ཕྱོགས་སྲོལ་རྒྱུན་ཁྲོད་དུ་རང་བྱུང་གཟུགས་ཁམས་ལ་ཕྱོགས་པའི་འགྲེལ་བཤད་མེད་པར་མ་ཟད། ཡོད་ཚད་ལྷ་ཡི་གང་འདོད་ཀྱི་བཀོད་པ་ཞིག་ཏུ་བཤད་ནས་བསྐྱུར་ཡོད་པ་རེད། སྲོལ་རྒྱུན་དེ་འདྲའི་འཆིང་བ་ལ་གྲོལ་ཐུབ་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་མགོ་བརྩམས་ཏེ་བདེན་དོན་དེ་རིགས་ལམ་དང་རིག་གཞུང་གི་རྩོད་གླེང་ཁྲོད་ནས་ལེན་པའི་སྲོལ་གཏད་པ་ནི་མཛད་རྗེས་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། ཁོང་གི་སློབ་མ་ཨ་ནཱ་ཀྵི་མན་དེར[Anaximander]་གྱིས་རང་གི་སློབ་དཔོན་གྱི་ཆུ་འབྱུང་གི་དགོངས་པ་སུན་འབྱིན་བྱས་ནས་འཇིག་རྟེན་འགྲེལ་བཤད་གཞན་མིན་ཞིག་བཀྲལ་བ་དེ་ཡིས་ཐཱ་ལེ་སིའི་ཚན་རིག་དང་ལྟ་གྲུབ་སྙིང་སྟོབས་ལ་དཔེ་གསོན་པོ་ཞིག་བཞག་ཡོད་པ་རེད།

　　ཐཱ་ལེ་སི་དང་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པའི་དུས་རབས་ནི་ཤིན་ཏུ་ཉེ་ལ། གནས་བརྟན་པའི་སྲོལ་ལྟར་བརྩིས་ན། རང་ཅག་གི་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་༥༤༤་ལོར་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཕྱིར་ལོར། ཐཱ་ལེ་སིའང་སྐུ་འདས་པ་ཡིན་ལ། ཁོ་རང་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་༦༢༤་ལོར་སྐུ་བལྟམས་པ་དང་ཁྱོན་མི་ལོ་༧༨་ཙམ་ལ་འཚོ་བཞུགས་གནང་ཡོད་པ་རེད། བཤད་སྲོལ་ལ་ཁོང་གི་བང་སོའི་དྲན་བྱང་དུ་ཚིག་ཀ་འདི་འདྲ་ཞིག་བཀོད་ཡོད་པ་རེད་དེ།

　　འདི་རུ་བླ་ན་མེད་པའི་ཐཱ་ལེ་སི་མཆོག་དུར་བཞུགས་བྱས་ཡོད་དེ།

　　ཁོང་གི་བང་སོ་ཆུང་ན་ཡང་། ཁོང་གི་མཛད་རྗེས་ནི་རབ་ཏུ་ཆེ་བ་ཡིན། །(4)

　　
       ལུང་ཁུངས།

　　(1)དུམ་བུ་འདི་དེབ་ཨ་རེས་ཏོ་རལ་གྱི་གསུང་འབུམ《གཟུགས་འདས་རིག་པ》ཞེས་པ་དེ་ལས་དྲངས་ཤིང་བསྒྱུར་བ་ཡིན། Aristotle,The Complete Works of Aristotle(Princeton University Press, 1984).

　　(2) དུམ་བུ་འདི་རུ་སེལ་གྱི་བརྩམས་ཆོས《ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་ལོ་རྒྱུས》ཞེས་པ་དེ་ལས་དྲངས་ཤིང་བསྒྱུར་བ་ཡིན།

　　B. Russell,History of Western Philosophy(Routledge, 2004).

　　(3) དུམ་བུ་འདི་ནེ་ཐྲིའི་བརྩམས་ཆོས《གྲྀ་སིའི་སྐྱོ་གར་དུས་རབས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས》ཀྱི་རྒྱ་ནག་བསྒྱུར་དཔེ་ལས་དྲངས་ཤིང་བསྒྱུར་འགོད་བྱས་པ་ཡིན།

　　尼采, 《希腊悲剧时代的哲学》(译林出版社, 2011).

　　(4) དུམ་བུ་འདི་ལྟ་གྲུབ་རིག་མཛོད་དྲ་ཚུགས་ལས་དྲངས་ཤིང་བསྒྱུར་འགོད་བྱས་པ་ཡིན། https://www.iep.utm.edu/thales/

　　གཞི་བཅོལ་ས།

　　1.ཐེ་ལྱེའི་བརྩམས་ཆོས《ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་ལོ་རྒྱུས》རྒྱ་ནག་བསྒྱུར་མ། [美] 弗兰克·梯利, 《西方哲学史》(光明日报出版社, 2014).

　　2 དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཏིང་ཤཽ་མཱང་། རྒྱ་ནག་སྐད་ཐོག་འཆད་ཁྲིད《གནའ་བོའི་གྲྀ་སིའི་ལྟ་གྲུབ་བསམ་བློའི་ལོ་རྒྱུས》邓晓芒, 《古希腊哲学思想史(讲座视频)》(https://www.bilibili.com/video/av12951043?from=search&seid=12596607620561409104)

 

རྩོམ་སྒྲིག་པ། གངས་དགའ།

　　(མཆོད་མེའི་དཔར་དབང་གཞན་གྱིས་དགོལ་མི་རུང)

རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།