བཞི།   སྐད་ཆ་མཐའ་དག་ཁ་གསལ་གོ་བདེ་དང་བབ་ཆགས་རང་ག་བ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ཡང་མི་སྣའི་རང་གཤིས་དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མཚོན་པར་རམ་འདེགས་བྱེད་པ།     
སྤྱིར་དེང་སང་གི་རྩོམ་རིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་དང་དཔྱད་བརྗོད་བྱེད་མཁན་གྱི་མི་སྣ་མང་པོས་རྩོམ་པ་པོ་ཆེ་གེ་མོས་བརྩམས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཆར་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ཞེས་རྒྱུན་གཏན་དུ་གླེང་གི་འདུག་མོད། དོན་དམ་དུ་དོ་ནན་པོའི་སྒོ་ནས་བཤད་ན། རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ཕལ་ཆེ་བ་རྩོམ་པ་པོ་སྒེར་གྱི་སྐད་ཆ་ཡིན་པས། དེ་ལ་སྨྲ་བརྗོད་（言语）ཅེས་བརྗོད་ན་གཏན་ཚིགས་དང་མཐུན་པར་སེམས་ཏེ། རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཆ་དེ་སའོ་ཤུར（索绪尔）གྱི་དབྱེ་སྟངས་ལྟར་ན། སྐད་བརྡ་རིག་པའི་ངོས་ནས་སྨྲ་བརྗོད་ལ་གཏོགས་པ་ཡིན། སའོ་ཤུར་གྱི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། དེ་ཡང“སྐད་ཆ་ནི་སྔོན་ནས་བཟུང་གྲུབ་ཅིང་གཅིག་གྱུར་དུ་ཡོད་པའི་བརྡ་རྟགས་ཀྱི་མ་ལག་ཅིག་དང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁ་བརྡ་བྱེད་དུས་ངེས་པར་དུ་བརྩི་འཇོག་བྱེད་དགོས་པའི་སྐད་ཆའི་སྒྲིག་སྲོལ་ཅིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད་ལ། སྨྲ་བརྗོད་ནི་ཁ་བརྡ་  བྱེད་པའི་རྣམ་པ་བྱེ་བྲག་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་སྐད་ཆའི་མ་ལག་གི་ཚོད་འཛིན་དང་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་ཡིན།”【54】  ཅེས་བརྗོད་པ་ལྟར། སྐད་ཆ་དང་སྨྲ་བརྗོད་གཉིས་ཀྱི་བར་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་གི་འབྲེལ་བ་གྲུབ་ཏེ། སྐད་ཆ་ནི་སྤྱི་དང་སྨྲ་བརྗོད་ནི་བྱེ་བྲག་ཡིན། ཡང་གཅིག་བཤད་ན། སྐད་ཆ་ནི་མི་ཁྲི་སྟོང་དུ་མའི་སྨྲ་བརྗོད་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་པ་ལས་གྲུབ་པའི་ཐུན་མོང་རང་བཞིན་གྱི་སྨྲ་བ་དེ་ལ་ཟེར་ཞིང་། སྨྲ་བརྗོད་ནི་མི་བུ་སྒེར་རམ་མི་བུ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྨྲ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ལ་གསར་བཟོ་བྱས་ཆོག་པ་དང་། གལ་ཏེ་མི་བུ་སྒེར་གྱི་སྨྲ་བརྗོད་དེ་མི་བུ་གཞན་གྱིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ནས་ཁྱབ་བརྡལ་དུ་སོང་བ་ཡིན་ན་མཐར་སྨྲ་བརྗོད་དེ་སྐད་ཆར་གྱུར་བ་ཡིན། དེས་ན།  རྩོམ་པ་པོའི་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ནི་རྩོམ་པ་པོ་སྟེ་མི་བུ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་སྨྲ་བརྗོད་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་དོན་མཚོན་པ་ཡིན་པས།   དེར་སྨྲ་བརྗོད་ཅེས་བརྗོད་པ་ལས་སྐད་ཆ་ཞེས་བཤད་ན་དོན་དངོས་ལས་བརྒལ་བར་སེམས། འོན་ཀྱང་། རྩོམ་དེར་ཚང་མས་རྟོགས་སླ་བའི་ཆེད་དུ་རྒྱུན་གཏན་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཆ་ཕལ་ཆེ་བར་ཁ་གསལ་གོ་བདེའི་རང་བཞིན་དང་། བབ་ཆགས་རང་ག་བ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ཡང་དེས་མི་སྣའི་རང་གཤིས་གསལ་སྟོན་དང་། བརྩེ་དུང་བརྒྱུད་སྒྲོག  སེམས་ཁམས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མཚོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཡང་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ཁྲོད་དུ་རྩོམ་པ་པོས་མི་སྣའི་རང་གཤིས་གསལ་སྟོན་བྱེད་ཐབས་ལ་ཁག་མང་དུ་ཡོད་ཀྱང་གཙོ་བོ་ཁག་གསུམ་ཡོད་དེ། རྩོམ་པ་པོས་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་ལྷུག་བརྗོད་ཀྱི་སྐད་ཆ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐད་ཀར་དུ་མི་སྣའི་རང་གཤིས་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་པ་དང་། བྱུང་རིམ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགྲོས་དང་བསྟུན་ནས་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣས་རང་ཉིད་ཀྱི་གཤིས་ཀ་འབུར་ཐོན་བྱེད་པ། མི་སྣའི་ཕྱིའི་རྣམ་པ་དང་། སྐད་ཆ། སེམས་ཁམས། བྱ་  བྱེད་སོགས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མི་སྣའི་གཤིས་ཀ་ཤུགས་སུ་མཚོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་བཅས་སོ། དཔེར་ན།《ལོ་ཟླ་ནི་སྡོང་ལོའི་སྟེང་དུ་བཀོད་པའི་བརྙན་རིས》བཞིན་ཞེས་པའི་ནང་གི་མི་སྣ་སྐྱ་བྷ་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན།    རྩོམ་པ་པོས་སྐྱ་བྷ་ནི་ཀླད་པའི་དབང་རྩར་སྐྱོན་གྱིས་དྲི་མས་བསླད་པའི་མི་བུ་ཞིག་ཡིན་པ་གསལ་བཤད་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཁོའི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་ཁོའི་རང་གཤིས་དེ་མངོན་པར་བྱས་ཡོད་ལ།   སྐྱ་བྷ་རྗེས་སུ་གྲུབ་ཐོབ་ཚང་ཏུ་གྱུར་རྗེས་ཁོས་བཤད་པའི་སྐད་ཆའི་སྟེང་ནས་ཁོ་གྲུབ་ཐོབ་ཚང་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ཚུར་སྣང་བྱས་ཡོད། དེ་མིན《ནོར་རྫི་བྱིས་པ》ཞེས་པའི་ནང་རྩོམ་པ་པོས་ནོར་རྫི་བྱིས་པ་དག་གི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་བྱིས་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རང་གཤིས་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་ཚུལ་སོགས་གསལ་བར་ཚུར་སྣང་བྱས་ཡོད་པ་རེད།《རྒྱང་དུ་གྱེས་པ》ཞེས་པའི་    ནང་ལུག་རྫི་གཞོན་ནུས་ཐེངས་དང་པོར་ལུག་གཉིས་པོ་བཙོངས་མ་འདོད་པར་ཕྱིར་ཁྱིམ་དུ་འཁྲིད་པའི་གནས་ཚུལ་  བརྗོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གསལ་མཚོན་བྱས་ཡོད་ལ།《ཧཱ་པ་གསོས་པའི་ཟིན་བྲིས》ཞེས་པའི་ནང་དུ་ཡང་ཧཱ་པའི་སྐད་ཆ་དག་ལས་ཁོའི་གཤིས་ཀའི་ཁྱད་ཆོས་དང་། སེམས་ཁམས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་སོགས་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད་པས་ཁོའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཆ་དག་སྤྱིར་རང་ག་བ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ཡང་དེས་མི་སྣའི་རང་གཤིས་གསལ་སྟོན་བྱེད་པའི་ཐད་ལ་རམ་འདེགས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། དེ་མིན“སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མི་སྣའི་སྐད་ཆར་དང་དོད་བྱས་པ་ལེགས་མིན་ནི། དོན་དམ་སྒྲུང་གཏམ་མངོན་པའི་མི་སྣ་དེའི་སྐྱེས་ཁུངས་དང་། ཐོབ་ཐང་། བསམ་བློ། རང་གཤིས། ལས་གནས་བཅས་ཀྱི་གནས་བབ་དང་འཕྲོད་པའི་སྐད་ཆ་བཤད་དུ་འཇུག་རྒྱུ་དེ་ཡིན”【55】ཅེས་པ་ལྟར། ཁོང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་དུའང་སྡེ་དཔོན་ལ་སྡེ་དཔོན་གྱི་ཐབ་ཐང་དང་འཚམས་པའི་སྐད་ཆ་དང་། མང་ཚོགས་དཀྱུས་མར་མང་ཚོགས་དཀྱུས་མའི་རིག་གནས་ཆུ་ཚད་དང་ཐོབ་ཐབ་དང་འཚམས་པའི་སྐད་ཆ་བརྗོད་དུ་བཅུག་ཡོད་ལ། དགེ་རྒན་ལ་དགེ་རྒན་དང་འཚམས་པའི་སྐད་ཆ་བརྗོད་དུ་བཅུག་པ་སོགས་མི་སྣ་སོ་སོར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་རང་གཤིས་སོགས་དང་འཚམས་པའི་སྐད་ཆ་བརྗོད་དུ་བཅུག་ཡོད་པས་ལེགས་པར་མཐོང་ཞིང་། སྐད་ཆ་དག་ལ་བརྩེ་དུང་གིས་ཡོངས་སུ་ཕྱུག་པས་མི་སྣའི་བདེ་སྡུག་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཚོར་བ་དག་ཀློག་མཁན་ལ་ཉམས་སུ་མྱོང་ནུས་པ་ཡིན་པས།  དེར་ཀློག་མཁན་གྱི་ཡིད་དབང་འགུག་ཤུགས་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད།   
       ལྔ་།  དངོས་འབྲི་དང་རྟོག་བཟོ་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་འབྲི་ཐབས་སྤྱད་པ་མང་བ།སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་དུ་དངོས་འབྲི་དང་རྟོག་བཟོ་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་འབྲི་ཐབས་སྤྱད་པ་ཅུང་ཟད་མང་བ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན《ཉིན་གཅིག་གི་ཆོ་འཕྲུལ》ཞེས་པའི་ནང་དུ་གཡང་འབུམ་གྱི་མི་ཚེ་གཅིག་གི་འཚོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་རྟོག་བཟོའི་ཚུལ་དུ་ཉིན་གཅིག་གི་གོ་རིམ་ནང་བསྡུས་ནས་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད་ཅིང་།《ང་རང་ཨ་བྲ་གསོད་པའི་རྫས་ཤིག་འཚོལ་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན》ཞེས་པའི་ནང་དུ་དོན་གྲུབ་ཨ་བྲའི་རྫས་འཚོལ་བར་འགྲོ་བའི་ལམ་བུ་དག་སྤྱིར་དོངས་ཡོད་ཡིན་ཡང་དམྱལ་ཁམས་བར་དོ་ལྟ་བུའི་རྟོག་བཟོའི་སྒོ་ནས་འབྲི་བ་ལྷུར་བླངས་པ་ཡིན་ལ།《མི་རབས་གསུམ་གྱི་རྨི་ལམ》ཞེས་པའི་ནང་མི་རབས་དང་པོ་གུར་མགོན་ལྷ་གཡག་གི་འཁྲུངས་རབས་སྐོར་ཡང་རྟོག་བཟོའམ་ལྷ་སྒྲུང་ཞིག་གི་ཚུལདུ་བྲིས་ཡོད་པ་ཡིན། དེ་མིན་ཁོའི་ཉེ་ཆར་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང《ཚོན་ལྡན་གྱི་རི་མོ་ཞིག》ཞེས་པ་སོགས་སུ་དངོས་འབྲི་དང་རྟོག་བཟོ་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་འབྲི་ཐབས་སྤྱད་ནས། སྤྱིར་ལྐོག་གྱུར་ཡིན་ལ་མངོན་སུམ་དུའང་སྣང་བའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འཇིག་རྟེན་ཞིག་བློས་བསླངས་བྱས་ཡོད། རྩོམ་ཐབས་དེ་རིགས་ང་ཚོའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་དུའང་ཅུང་ཟད་མང་བ་ཡིན་ཏེ།《གླིང་གེ་སར་རྒྱལ་པའི་སྒྲུང》གི་ནང་དུའང་མི་སྣ་གཙོ་བོའི་གྲས་གེ་སར་རྒྱལ་པོ་ནི་སྤྱིར་རང་རེའི་ལོ་    རྒྱུས་ཐོག་ཏུ་དངོས་སུ་བྱུང་མྱོང་བའི་མི་རིགས་ཀྱི་དཔའ་བོ་ཞིག་ཡིན་ཡང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁོའི་སྣང་བརྙན་དེ་མི་གཤིས་ལས་བརྒལ་ཏེ་ལྷ་གཤིས་ཀྱི་འབྲི་ཐབས་སྤྱད་ཡོད་པས། དེ་ནི་དེང་སང་བརྗོད་བཞིན་པའི་རྩོམ་རིག་ནི་མིའི་རིག་པའོ་  ཞེས་པའི་གཏན་ཚིགས་དང་ཅུང་ཟད་འགལ་བར་བྱས་ནས། མི་དེ་མི་ཡི་སྣང་བརྙན་གྱི་ངོས་ནས་བྲིས་པ་ཞིག་མ་ཡིན།  རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ལ་ཆ་མཚོན་ན། མི་སྣའི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོར་འཛིན་རྒྱུ་ནི་གལ་ཆེ་བ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་རྒྱའི་སྙན་ངག《དཔའ་མོ་ལན》《木兰诗》ཞེས་པ་དེ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་དོན་ནི་གཙོ་བོ་རྩོམ་པ་པོས་དཔའ་མོ་ལན་དེ་དཔའ་མོ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་དཔའ་མོའི་སྣང་བརྙན་ཐོག་ནས་མི་སྣ་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་པའི་རྒྱུན་མཐོང་གི་འབྲི་ཐབས་བསྐྱུར་ཏེ། མོ་ཡང་བུད་མེད་ཅིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་བུད་མེད་ཅིག་གི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད་པས་ཡིན། སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་དངོས་ཡོད་དང་རྟོག་བཟོ་ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི་འབྲི་ཐབས་དེ་སྤྱིར་སྐྱོན་དུ་ མི་འགྱུར་བར་དགེ་མཚན་ཅིག་ཏུ་མཐོང་སྟེ། ཁོས་དངོས་ཡོད་དང་རྟོག་བཟོའི་འབྲི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་མི་གཤིས་ལས་བརྒལ་བའི་ལྷ་གཤིས་ཤིག་ཞིབ་འབྲི་བྱས་མེད་པར། མི་སྣའི་ཁྱད་ཆོས་དང་མི་སྣ་འཚོ་གནས་བྱ་ཡུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་གི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་པ་ལྷུར་དུ་བླངས་ཡོད་པ་ཡིན་པས།《ཉིན་གཅིག་གི་ཆོ་འཕྲུལ》ལྟ་བུའང་ལེགས་འགྲུབ་འབྱུང་དོན་ཡང་ཁོའི་དངོས་རྟོག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་ཐབས་དེ་དང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁོའི་《སྡེ་དཔོན》དང་ཁྱི་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་དེ་རྗེས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་ཞིག་དངོས་རྟོག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་ཐབས་དེ་བཀོལ་བ་ལྷུར་དུ་བླངས་མེད་པར། འཚོ་བའི་གཏིང་ཟབ་ས་ཞིག་ལ་འཛུལ་ནས་འཚོ་བའི་རང་བཞིན་དངོས་མ་བོ་དེ་མཚོན་པ་ལྷུར་དུ་བླངས་ཡོད།       དྲུག    སྒྲུང་གི་ཆེད་དུ་སྒྲུང་འབྲི་བའི་བཅོས་མའི་དྲི་ངད་ཀྱིས་བསླད་དང་
རྡོ་བཅག་བཙན་སྒྲིག་གི་རྗེས་ཤུལ་ཉུང་བ།    སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་བཀླགས་པ་བརྒྱུད། ཁོ་བོར་བག་ཆགས་ཆེ་ཤོས་བཞག་པ་ནི་ཁོའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཕལ་ཆེ་བར་སྒྲུང་གི་ཆེད་དུ་སྒྲུང་འབྲི་བའི་བཅོས་མའི་དྲི་ངད་ཀྱིས་བསླད་མེད་ལ། རྡོ་བཅག་བཙན་སྒྲིག་གི་རྗེས་ཤུལ་མེད་པར། གསར་རྩོམ་ལ་རང་བྱུང་ལྷུན་གྲུབ་ཀྱི་སྣང་བ་ཞིག་སྟེར་བར་བྱེད་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ནི་མེ་ཏོག་པདྨ་འདམ་ལས་སྐྱེས་ཀྱང་འདམ་གྱིས་དྲི་མས་མ་སྦགས་པའི་དཔེ་བཞིན། སྤྱིར་བརྩམས་ཆོས་དག་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་རྣམ་རིག་ལ་བརྟེན་ནས་གསར་བཟོ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། དེ་དག་ལ་བཅོས་མའི་གསར་རྩོམ་གྱིས་སྐྱོན་གྱིས་མ་བསླད་པར་རང་དབང་ཅན་ཞིག་ཏུ་མཐོང་སྟེ། དེ་ནི《སྙན་ངག་མེ་ལོང》ནང་བཤད་པའི་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་ལྟ་བུའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་སྦྱིན་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། རྡོ་བཅག་བཙན་སྒྲིག་གི་རྗས་ཤུལ་མེད་པར་མི་སྣའི་ལས་དབང་དང་ཐོབ་ཐང་། མི་གཤིས་སོགས་འབྲི་བཞེངས་བྱེད་པའི་ལས་ལ་འཇུག་ཅིང་། རང་ཉིད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ལྟ་ཚུལ་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་ཚུལ་གྱི་ཐོག་ནས་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དཔེར་ན《ཧཱ་པ་གསོས་པའི་ཟིན་བྲིས》ཞེས་པའི་ནང་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལྟ་བ་ལྟར་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ལམ་ནས་ཧཱ་པའི་མི་གཤིས་ལ་དགག་རྒྱག་དང་སུན་འབྱིན་བྱས་པ་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར། དེ་ལས་འདའ་ འགོངས་མཛད་དེ་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མིག་དབང་གསར་བ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ཧཱ་པ་དང་འབྲོག་ཁྱིའི་བར་གྱི་ལས་དབང་ཐད་ལ་གཤིབ་བསྡུར་ཅིག་བྱས་ཡོད། དེ་ལས་ང་ཚོར་བསམ་གཞིག་གི་བར་སྣང་ཞིག་བཞེངས་སྐྲུན་བྱས་ཡོད།    དེ་ཡང་ཡིན་ཏེ། གལ་ཏེ་ཀློག་པ་པོས་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ལ་མྱོང་རོལ་བྱེད་སྐབས་འགོ་བརྩམས་པ་ཐག་ནས་མཇུག་འབྲས་ཅི་ཡིན་གསལ་བོར་རྟོགས་ན། བརྩམས་སྒྲུང་དེའི་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་དེ་ལེགས་པོ་ཞིག་འཁྱོངས་མེད་པའི་རྟགས་སུ་འཁུམས་ཤིང་། གལ་ཏེ་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་བཀླགས་ཟིན་རྗེས་དེས་ང་ཚོར་ད་ལྟ་དང་འབྱུང་འགྱུར་གྱི་གནད་ དོན་མང་པོར་བསམ་གཞིག་གི་བར་སྣང་ཞིག་སློང་བསྐྲུན་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནི་བརྩམས་ཆོས་གང་དེའི་དགེ་མཚན་དུ་གྱུར་བ་ཡིན།《ལོ་ཟླ་ནི་སྡོང་ལོའི་སྟེང་དུ་བཀོད་པའི་བརྙན་རིས་བཞིན》ཞེས་པའི་ནང་དུ་རྩོམ་པ་པོས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཚེ་སྐྱིད་ཀྱི་ལས་དབང་དེ་རང་སྣང་གང་ཤར་གྱིས་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་མེད་པར། མོའི་དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་གི་མི་ཚེའི་ལམ་བུ་དེ་དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོགས་དངོས་སུ་འབྱུང་བཞིན་པ་ལྟ་བུའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པས། གང་བྱུང་དུ་མི་སྣའི་ལས་དབང་ལ་ཚོད་འཛིན་བྱས་མེད་པས་ལེགས་པར་མཐོང་། དེ་མ་ཟད། ཁོའི་བརྩམས་སྒྲུང་ལ་རང་བཞིན་ལྷུན་གྱིས་འབབ་པ་དང་བཅོས་མིན་བབ་ཆགས་ཀྱི་བརྟུལ་ཞུགས་བཟུང་ཡོད་པས། དེ་ལས་ཁོའི་སྒྲུངགཏམ་གྱི་རིན་ཐང་དང་མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་ལྟ་བ་གསར་བ་ཞིག་མཐོང་ཐུབ། བདུན།  བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་གཉིས་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པ།        “བརྩམས་སྒྲུང་ཞིག་ཡིན་ན་སྤྱིར་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ལས་གྲུབ་པ་ཡིན་པས། བརྩམས་ཆོས་གང་ཡིན་ཡང་རང་གི་དགེ་མཚན་ཡང་འདི་གཉིས་ཀྱི་ཆ་ནས་མངོན་དགོས་པ་ཡིན”【56】ཅེས་པ་ལྟར། རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཡང་བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དང་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དེ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་མཚོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས། བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དང་རྗོད་བྱེད་རྣམ་པ་གཉིས་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་དགོས་པ་ནི་བརྩམས་ཆོས་གང་དེ་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་མིན་གྱི་གནད་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་དཔེར་ན་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་དང་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་ལྟ་བུ་ཡིན་ཏེ། ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ཀྱིས་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་གཏན་འཁེལ་བྱེད་ཅིང་། ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ལ་རམ་འདེགས་ དང་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས་པ་ཡིན། དེའི་ནང་ནས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ནི་ནང་དོན་དང་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་ནི་རྣམ་པ་རེད། དེ་གཉིས་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་ན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་འགྲོ་བར་ཕན་ནུས་ཐོན་ཞིང་། དེ་གཉིས་གཅིག་གྱུར་མ་བྱུང་ན་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་བ་ཡིན། བརྩམས་སྒྲུང་ཞིག་ལ་ཆ་མཚོན་ན་ཡང་དེ་དང་ཆ་འདྲ་བ་ཡིན། སྟག་འབུམ་རྒྱལ་ལ་ཆ་མཚོན་ན། གནད་དོན་དེའི་ཐད་ཐག་གཅོད་བྱས་པ་ཅུང་ཟད་ལེགས་པར་མཐོང་། དཔེར་ན་ཁོའི་《ཉིན་གཅིག་གི་ཆོ་འཕྲུལ》ལ་ཆ་མཚོན་ན། བོད་མིའི་ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་ལྷག་ཙམ་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་མེད་པའི་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱི་ནང་དོན་དེ་མཚོན་པར་བྱེད་པ་ལ་གཡང་འབུམ་ཞེས་པའི་མི་སྣ་ཞིག་གི་མི་ཚེའི་གནས་ཚུལ་གྱི་ཐད་ནས་མངོན་པར་བྱས་ཤིང་། ཁོའི་མི་ཚེ་གཅིག་གི་ལོ་རྒྱུས་དེ་ཡང་ཉིན་གཅིག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་བྱུང་བ་ལྟ་བུའི་དུས་ཚོད་བཀོད་སྒྲིག་གི་རྣམ་པར་བརྟེན་ནས་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད་པས། བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དང་རྗོད་བྱེད་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་རང་བཞིན་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། དེ་མིན་ཁོས་མི་གཤིས་དང་ཚུལ་འཆོས་ཀྱི་མི་གཤིས（非人性）བར་གྱི་འགལ་འདུ་དང་། མི་སྣའི་བསམ་སྦྱོར་སྟོན་པའི་བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དག་རང་མི་རིགས་ཀྱི་མི་བུ་ཀུན་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཟབ་པའི་ཁྱི་ཡི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་འབྲི་བ་ལྷུར་བླངས་ཡོད་དེ། དཔེར་ན《སྒོ་ཁྱི》དང་།《ཁྱི་རྒན》《ཧཱ་པ་གསོས་པའི་ཟིན་བྲིས》《མི“རྒྱ་བྷ”ཁྱི“རྒྱ་བྷ”》ལྟ་བུ་ལས་ཤེས་ནུས་པ་ཡིན། དེ་མིན《མི་ཚེའི་གླུ་དབྱངས》ནས་གཙོས་པའི་བརྩམས་ཆོས་མང་པོར་བོད་མིའི་དུས་རྒྱུན་གྱི་གོམས་སྲོལ་གཤིས་ལུགས་དང་མི་སྣའི་ཚོར་འདུ་དང་མྱོང་རྟོག་སོགས་ཀྱི་ནང་དོན་མཚོན་པར་གླུ་ཚིག་གི་རྣམ་པ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེ་མིན《ལྷིང་འཇགས་ཀྱི་རྩྭ་ཐང》དང་《མི“རྒྱ་བྷ”ཁྱི“རྒྱ་བྷ”》སོགས་སུ་ཕོ་མོའི་བར་གྱི་བརྩེ་དུང་གི་གནས་ཚུལ་བྲིས་ཡོད་ལ། དེ་དག་གི་ནང་དོན་ཡང་ཕྱོགས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་བཤད་ན་འཕྲིན་ཡིག་གི་རྣམ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེ་མིན《ནག་ཞར་སྡེ་བའི་གཏམ་རྒྱུད》ཀྱི་ནང་དུ་ནག་ཞར་སྡེ་བའི་མཚར་སྣང་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་གཏམ་རྒྱུད་མང་དག་མཚོན་པར་རབ་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་བྲིས་ཡོད་པ་རེད། གལ་ཏེ་རབ་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་བརྩམས་མེད་ཚེ། བསྟན་དོན་མང་པོ་ཞིག་མཚོན་དཀའ་བ་ཡིན་ནོ།  བརྒྱད།    མི་རིགས་དང་ས་གནས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྐད་ཆའི་སྒྱུ་རྩལ་ལས།    རོང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་འཚོ་བ་མེ་ལོང་བཞིན་ཚུར་སྣང་བྱེད་པ།“རྩོམ་རིག་ནི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་གྲུབ་ཅིང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ལ་གཟིགས་ཞིབ་བྱེད་དུས་ཆེས་ཐོག་མར་མི་རྣམས་ཀྱི་དབང་ཤེས་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ནི་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ཡིན་པས། དེ་ནི་ཆེས་རྩ་བར་གྱུར་བའི་དོན་དངོས་ཤིག་ཡིན། མྱོང་རོལ་བྱེད་མཁན་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། གལ་ཏེ་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཁྲོད་ཀྱི་སྐད་ཆར་གོ་བ་ལེན་མི་ཐུབ་ཚེ། བརྩམས་ཆོས་ལ་མྱོང་རོལ་བྱེད་རྒྱུ་ཟེར་བ་སྟོང་བཤད་དུ་གྱུར་བས། གཞུང་ལུགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཚེ། རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ནི་རྩོམ་རིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཐོག་མའི་འཇུག་སྒོ་ཡིན” 【57】ཅེས་པ་ལྟར། རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་ཆེས་ཐོག་མར་དོ་སྣང་དང་མིག་ཟུང་གཏད་དགོས་ས་ནི་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་དེ་ཡིན། དེ་ཡང་ཡིན་ཏེ།“རྩོམ་རིག་ནི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་སྣང་བརྙན་འབྲི་བཞེངས་བྱེད་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆ་ནི་བརྩམས་ཆོས་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད་སྒྱུ་རྩལ་རིན་ཐང་ལ་ཚད་གཞལ་བྱེད་ཅིག་ཀྱང་ཡིན”【58】ཅེས་བརྩམས་སྒྲུང་ནི་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་ལ་བརྟེན་ནས་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་སྒྱུ་རྩལ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས། མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་དེ་ཕྱོགས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་བཤད་ན་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་འབྲི་བཞེངས་བྱེད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་མི་སྣའི་སྐད་ཆ་ལ་ཆ་མཚོན་ནའང་མི་སྣ་གང་དེའི་རང་བཞིན་དང་གཤིས་ཀ  ཐོབ་ཐང་སོགས་དང་དོ་མཉམ་པའི་སྐད་ཆ་ཞིབ་འབྲི་བྱ་དགོས་པ་ལས་རྩོམ་པ་པོའི་འདོད་མོས་ལྟར་མི་སྣར་ཚོད་འཛིན་དང་བཀག་འདོམས་  བྱས་ན་མི་འགྲིག  སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྐད་ཆར་མི་རིགས་དང་ས་གནས་ཀྱི་རང་བཞིན་མངའ་བའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། སྤྱིར་རྩོམ་རིག་གི་སྐད་ཆའི་མི་རིགས་རང་བཞིན་ནི་“མི་རིགས་སོ་སོའི་རིག་གནས་ལས་ཐོན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཡིན་ཞིང་། མི་རིགས་རང་ག་བའི་དངོས་པོའི་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ཐབས་ཚུལ་དང་བརྗེ་རེས་ཀྱི་རྣམ་པ། སྐད་ཆའི་སྡེབ་སྦྱོར།   བསམ་བློ་འཁྱེར་ཚུལ། རིན་ཐང་གི་གཞལ་སྟངས། དགེ་སྡིག་གི་ཚད་གཞི། ཆོས་ལུགས་དད་མོས། རིག་གནས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན། ཡུལ་ཆོས་གོམས་གཤིས་སོགས་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་སྐབས་རྩོམ་རིག་གི་ལྟ་བ་དང་རྩོམ་ཐབས་སྤེལ་ལུགས། དཔྱད་མྱོང་གི་ཚད་གཞི། སྒྱུ་རྩལ་གཤིས་ཉམས། མཛེས་དཔྱོད་ཕུགས་འདུན་དང་གཞན་རྩོམ་རིག་གི་མཚོན་ཡུལ་དང་དགོངས་དོན། རྩོམ་ལུས་སོགས་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་གཤིས་ཉམས་གསལ་བར་མངོན་ཡོད”【59】པར་བྱ་ཞིང་། མི་སྣའི་སྐད་ཆ་དེ་མི་སྣའི་དམིགས་བསལ་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་ལོ་རྒྱུས། ལས་གནས་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་མཐུན་པར་བྱ་དགོས་པ་ཡིན། དེ་ལྟར་བྱས་ན་མ་གཞི་ནས་དངོས་ཡོད་དང་མཐུན་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བདེན་པ་དོན་དུ་གཉེར་བའི་རྟགས་མཚན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ལྷག་པར་དུ། “སྒྲུང་གཏམ་གསར་རྩོམ་བྱེད་ན། ངེས་པར་དུ་མི་སྣའི་བསམ་པ་དང་གཤིས་རྒྱུད། ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་བསྟུན་ནས་བྱུང་རིམ་སྒྲིག་པ་དང་སྒྲུང་རྩོམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་དབུབ་དགོས། གལ་ཏེ་མི་སྣ་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་པ་སར་གཡུགས་ནས་ཕྱོགས་རེ་བའི་སྒོ་ནས་རྙོག་འཛིང་ཀྱག་ཀྱོག་གམ་ཡང་ན་ཧ་ལས་བྱེད་ཀྱི་བྱུང་རིམ་ཁོ་ན་སྒྲིག་པར་རྩོལ་བ་བྱས་ན། གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་ཀར་ཕམ་ཉེས་འབྱུང་བ་གདོན་མི་ཟ”【60】ཞེས་མི་སྣའི་ཁྱད་གཤིས་ལྡན་པའི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་མངོན་པར་གསལ་ཞིང་བརྩེ་དུང་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་བརྩམས་སྒྲུང་ནང་གི་མི་སྣའི་ཕྱིའི་འགུལ་སྐྱོད་དང་ནང་གི་བསམ་པ་ལས་གྲུབ་པའི་དོན་རྐྱེན་དག་ཞིབ་པར་བརྗོད་དེ། མི་སྣའི་རང་བཞིན་དང་རེ་སྙེགས་ལས་སྐལ་བཅས་མཚོན་པ་དང་། རྩོམ་མཁན་གྱི་མཛེས་དཔྱོད་འདུ་ཤེས་གཙོ་བོ་ཤུགས་བསྟན་བྱས་ཏེ་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འཇིག་རྟེན་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་བསྒྲིག་དགོས་པ་ཡིན།

རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།