སྤྱིར་“སྒྲུང་གཏམ་གྱི་དོ་ཁུར་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མིའི་མཐར་ཐུག་གི་བདེ་སྡུག་ལ་གདུང་སེམས་འཆང་བ་དང་མི་གཤིས་བཅིངས་འགྲོལ་བྱེད་པར་སྐུལ་བ། ལེགས་ཉེས་ཀྱི་རྣམ་དབྱེ་འབྱེད་པ། སྐྱུག་བྲོ་བའི་བྱ་དངོས་ལ་སུན་འབྱིན་པ།  ཀུན་སྤྱོད་ཕྱོགས་ནས་བདེ་ཐང་ཅན་དུ་བསྙེགས་པ་སོགས་ཡིན”【41】ཞེས་པ་ལྟར། བརྩམས་སྒྲུང་དེའི་ནང་དུའང་      དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་དང་མིའི་བར་གྱི་འགལ་འབྲེལ་གྱི་གནས་དུ་མ་འགྲེམས་སྟོན་བྱས་ཏེ། མིའི་གཉུག་གཤིས་སུ་གནས་པའི་འདོད་སྲེད་དང་། བདག་འཛིན་སོགས་ཀྱི་མི་གཤིས་ཞིབ་འབྲི་བརྒྱུད། མིའི་ཀུན་སྤྱོད་བདེ་ཐང་དང་མི་གཤིས་བཅིངས་འགྲོལ་བྱེད་པར་སྐུལ་ནས། བདེ་ཐང་གི་མི་གཤིས་དང་། མཛེས་སྡུག་གི་མི་གཤིས་སོགས་མདོར་ན་བདེན་དགེ་མཛེས་གསུམ་གྱི་མི་གཤིས་སྐྱེད་སྲིང་བྱ་བའི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་བར་སྐུལ་ཡོད་པས། རྩོམ་གྱི་བརྗོད་བྱ་བདེམས་སྒྲིག་བྱས་པ་ལེགས་ཤིང་། རྩོམ་གྱི་བྱུང་རིམ་སྤེལ་བ་བཟང་ལ་བཀོད་འབྲི་བྱས་པ་ཚད་དང་རན་པ་སོགས་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་རྩོམ་གྱི་ཆོས་ཉིད་དང་མཐུན་པར་སེམས་པས་བརྩམས་སྒྲུང་རྣལ་མ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་འདུག་ཅེས་བརྗོད་ན་ཆོག་པར་སྙམ་མོ། །    ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་《སྡེ་དཔོན》ནི་ཅུང་ཟད་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། དགེ་རྒན་བདུད་ལྷ་རྒྱལ་གྱིས།“《སྡེ་དཔོན》གྱི་ནང་དོན་ནི་ཐོག་མར་ཆིག་རྐྱང་བ་མ་ཡིན། འདིའི་ནང་མ་མཐའ་ཡང་སྡེ་དཔོན་ཞིག་གི་སྤྱི་སེམས་དང་སྡུག་རུས། བློ་དཀར་གྱི་བསམ་བློའི་སྙིང་སྟོབས་ཡོད་ལ། ཞིང་སྡེ་དཀྱུས་མ་ཞིག་གི་འཚོ་སྡོད་ཀྱི་དཀའ་ཚེགས་གནས་བབས་ཀྱང་ཡོད། དཔོན་སའི་སྙོམས་ལས་དང་རྒྱགས་པའི་བསམ་སྤྱོད་ཡོད་ལ་དམངས་ཕལ་བའི་བར་གྱི་སྐྱིད་སྡུག་མཉམ་མྱོང་གི་མཛའ་བཤེས་ཀྱང་ཡོད། དེ་ནས་དེ་ལས་གལ་ཆེ་བ་ནི་བསམ་བློའི་ནང་དོན་འདི་དག་གཅིག་ལ་གཅིག་བརྟེན་དང་  གཅིག་གྲོགས་གཅིག་གི་ཚུལ་དུ་གོང་བུ་གཅིག་གྱུར་དུ་གྲུབ་ནས་ཡོད་པ་དེ་རེད”【42】ཅེས་བརྗོད་པ་ལྟར་རོ། སྒྲུང་འབྲིང་ཞིག་ལ་མཚོན་ན་དངོས་གནས་འདི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་དགོས་ཏེ། བརྗོད་བྱའི་བསྟན་དོན་གྱི་ཆ་ནས་བསྟན་དོན་ཆིག་རྐྱང་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་སྣ་མང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་ལ། བྱུང་རིམ་དག་ཀྱང་སྣེ་མང་རྙོག་འཛིང་ཅན་ཞིག་ཏུ་ངེས་ཀྱང་རྒྱུ་འབྲས་གཏན་ཚིགས་ཅན་ཞིག་དང་བསྟན་དོན་གཅིག་ལ་བསྒྲིལ་བས་ཕན་ཚུན་བར་རམ་འདེགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་གྱི་ཡོད་པས། སྒྲུང་འབྲིང་གི་རང་མདངས་མངོན་པར་བྱས་ཡོད།《སྡེ་དཔོན》ནི་ཁོའི་《ཁ་བ་མེད་པའི་དགུན་ཁ》ཞེས་པ་དང་བརྗོད་བྱ་བཀོད་སྒྲིག་དང་བསྟན་དོན་གྱི་ཆ་ནས་ཅུང་ཟད་འདྲ་བར་མཐོང་སྟེ། གཉིས་ཀར་སྡེ་དཔོན་ཞིག་གི་གཞུང་དྲང་བློ་དཀར་གྱི་ཁྱད་ཆོས་འཛིན་ཡོད་ལ། མང་ཚོགས་དཀྱུས་མའི་དཀའ་ཚེགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་རྣམ་པ་བྲིས་ཡོད་པའང་འདྲ་བ་ཡིན་པས། བརྩམས་སྒྲུང་གཉིས་པོ་ནི་རྩ་བ་གཅིག་ལས་མཆེད་པའི་ཡལ་ག་ཟུང་དང་འདྲ་བ་ཡིན་  ཞེས་བརྗོད་ཆོག དེ་མིན་《སྡེ་དཔོན》ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན། དེའི་བྱུང་རིམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་ལ་གཅིག་སྡུད་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་ཞིང་བསྟན་དོན་ཅུང་ཟད་མཐར་ཆགས་སུ་བཀྲམ་ཡོད་པ་གང་ཞིག་བསྟན་དོན་ཁ་གསལ་ངང་གསལ་སྟོན་བྱ་ཐུབ་ཡོད་ལ། རོང་ཁུལ་གྱི་འཚོ་བའི་ཁྱད་ཆོས་སྟུག་པོ་ཡོད་པ་ཡིན་པས། དེའང་རྩོམ་པ་པོས་རོང་ཁུལ་གྱི་འཚོ་བར་རྒྱུས་ལོན་དང་ཉམས་ཞིབ་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཞིག་ཡིན་པ་སྨྲ་མི་དགོས། 《མེས་པོ་དང་ཁོས་གསོས་པའི་ཁྱི་གུ་དག》ཅེས་པ་ནི་ཁོའི་ཁྱི་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་ཤོས་དེ་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་ཁྱི་ལ་བརྟེན་ནས་མི་སྣའི་ལས་དབང་མཚོན་པར་བྱེད་པ་དང་། ཁྱི་ལ་སྦྱར་ནས་མི་གཤིས་ཀྱི་དགེ་སྡིག་ བསྟན་པའི་ཆ་ཅུང་ཟད་ཡོད་ཀྱང་། གཙོ་བོ་མེས་པོས་གསོས་པའི་ཁྱི་གུ་དག་དང་ཁོའི་བར་གྱི་བརྩེ་འདང་བརྗོད་པ་གཙོ་བོར་བཟུང་བ་ཞིག་ཡིན་པས། བརྗོད་དོན་ལ་ཐོད་བརྒལ་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་ཡོད་པ་སྟེ། དེའི་ནང་བརྙན་འཕྲིན་ནང་དུ་མི་བུ་ཞིག་གིས་འབྲོག་ཁྱི་ལ་བོ་གཉིས་ཁྲིད་དེ་རྒྱལ་ནང་གི་ཁྱི་རིགས་འགྲན་བསྡུར་ལ་བཞུགས་པའི་གསར་འགྱུར་ཞིག་ མཐོང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་གཅིག་བརྟེན་གཅིག་དྲན་གྱི་ཚུལ་དུ་“ངའི”མེས་པོའང་ཁྱི་གུ་གསོ་རྒྱུར་ཤིན་ཏུ་དད་མཁན་     ཞིག་ཡིན་པ་བསྟན་ནས། རང་ཉིད་ཀྱི་ཚ་བོ་ཚ་མོ་ལས་ཀྱང་ཁྱི་གུ་ལ་གཅེས་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་དྲངས་ཏེ། མེས་པོ་དང་ཁོས་གསོས་པའི་ཁྱི་གུ་དག་གི་གནས་ཚུལ་དང་། མེས་པོའི་སྔར་འདས་ཀྱི་ལོ་ཟླ་གཏམ་རྒྱུད་དུ་དྲངས་པ་མ་ཟད། མེས་པོ་དང་“ངའི”བར་གྱི་གནས་ཚུལ་དང་།  ང་ཚོའི་ཁྱིམ་ཚང་གི་གནས་ཚུལ་རགས་བསྡུས་བཀོད་ཡོད་པའོ།      རྩོམ་འདིའི་བྱུང་རིམ་གྱི་ཆ་ནས་བཤད་ན། རྒྱུ་འབྲས་གཏན་ཚིགས་ཅན་ཞིག་ཏུ་མཐོང་སྟེ། དེའི་ནང་“ངའི”མེས་པོ་ཁྱི་གུ་གསོ་རྒྱུར་དགའ་བ་དང་།“ང”ལས་ཁྱི་ལ་གཅེས་པའི་གནས་ཚུལ་ལྷུག་བརྗོད་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། གནས་ཚུལ་དངོས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གསལ་བཤད་བྱས་ཡོད་དེ། དེ་ཡང་མེས་པོས“ངའི”མིང་ལ་ཁྱི་རུལ་ཞེས་བཏགས་པ་དང་།     ཁོས་ཁྱི་གུ་ཞིག་གསོས་པའི་མིང་ལ་དོམ་བུ་ཞེས་བཏགས་ཡོད་མོད། རིམ་བཞིན་ཁྱི་གུ་དེར་“ངའི”མིང་བཏགས་ཏེ་དོན་གྲུབ་ཅེས་བརྗོད་པ་དང་།“ངའི”མིང་ལ་དོན་གྲུབ་ཟེར་ཡང་ཁྱི་གུའི་མིང་ནས་འབོད་དེ་དོམ་བུ་ཞེས་བརྗོད་པར་བྱེད།   དེས་མ་ཟད། མེས་པོ་ཁྱི་གུ་གསོ་རྒྱུར་དགའ་བ་དེ་ལ་ཡང་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། མེས་པོའི་སྔོན་ཆད་ཀྱི་མི་ཚེའི་ ནང་དཔོན་ཚང་གི་གཡོག་པོ་བྱས་ནས་བསྡད་ཅིང་། ཉིན་ཞིག་དཔོན་ཚང་དུ་རྐུན་མ་ཡོང་ནས་གཡག་རྒོད་གཉིས་ཁྱེར་བས། ཁོ་ཚོས་བྱ་ཐབས་སྣ་ཚོགས་འཐེན་ཡང་གཡག་རྒོད་མ་རྙེད། འོན་ཀྱང་མེས་པོ་དང་མེས་མོ་གཉིས་ཀྱིས་ཆུང་དུས་ ནས་གསོས་པའི་སེང་ལུ་ཞེས་པའི་ཁྱི་གུ་བརྒྱུད་ནས་ད་གཟོད་གཡག་རྒོད་རྙེད་ཙམ་བྱུང་བ་རེད་ལ། ལྷག་པར་དུ། དེའི་རྗེས་ཀྱི་མཱ་ཇག་གི་དམག་ལྡོམ་ཡོང་བའི་སྐབས་སུའང་སེང་ལུས་དགྲ་ངན་གྱི་མེ་མདའ་བཀག་སྟེ་མེས་པོར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པ་སོགས་ཁྱི་གུ་དེས་མིས་བསྒྲུབ་པར་དཀའ་བའི་བྱ་བ་དུ་མ་བསྒྲུབས་པས། མེས་པོ་ཁྱི་གུ་གསོ་རྒྱུར་དགའ་བ་དེ་ཡང་ཁྱི་གུས་མེས་པོའི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་དུ་གོ་གནས་དང་གནས་བབ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཟིན་ཡོད་པས། དེས་ཁོ་ལ་ཁྱི་གུར་དམིགས་པའི་སྤྱིར་བཏང་མ་ཡིན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པས་རེད། རྩོམ་དེས་དེ་ལྟ་བུའི་མེས་པོ་དང་ཁྱི་གུ་དག་གི་གཏམ་  རྒྱུད་ཕྱིར་དྲན་དུ་བྱས་ཏེ། ཁོས་ཁྱི་གུ་ལ་བཅངས་པའི་བརྩེ་བ་དང་། མེས་པོ་དང“ངའི”ཁྱིམ་ཚང་གི་གནས་ཚུལ།   དེ་མིན་སྤྱིར་མེས་པོ་ནི་ང་ཚོར་སྡིགས་དམོད་བྱེད་རྒྱུར་དགའ་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཡང་དོན་དངོས་སུ་ཁོའི་སྡིགས་དམོད་ཀྱི་  ཁྲོད་དུ་ང་ཚོར་དམིགས་པའི་སེམས་ཁྲལ་དང་། ང་ཚོར་བཅངས་པའི་བརྩེ་བ་རྣལ་མ་ཞིག་ཚུར་སྣང་བྱས་ཡོད་པའོ།   སྤྱིར་ཁོའི་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་གཞན་པ་དཔེར་ན་《ཧཱ་པ་གསོས་པའི་ཟིན་བྲིས》དང་།《སྒོ་ཁྱི》ལྟ་བུ་བསྡུས་བརྗོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བྲིས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། ཧེ་ཀེར་（黑格尔）གྱིས།“བསྡུས་བརྗོད་ཀྱི་སྣང་བརྙན་ཆ་ནས་མངོན་མཚོན་བྱུང་བ་ཐམས་ཅད་སྒྱུ་རྩལ་གྱིས་གསར་གཏོད་བྱས་པའི་བརྩམས་ཆོས་ཡིན། དེས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་ཐུབ་ཅིང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བྱེ་བྲག་གི་དངོས་པོའི་སྔར་ལས་གཏིང་ཟབ་པའི་སྤྱིར་བཏང་མིན་པའི་ དོན་སྙིང་སྟོན་པ་ཡིན་པས། བྱེ་བྲག་གི་དངོས་པོ་དེ་དག་ཁོ་ན་སྟོན་པ་མ་ཡིན། དེའི་ཕྱིར། བསྡུས་བརྗོད་ཀྱི་སྣང་བརྙན་ ནི་ཕལ་ཆེར་གྲོས་གཞི་ཞིག་དང་མཚུངས་པར་ང་ཚོར་དེའི་རྒྱབ་ཏུ་གབ་པའི་ནང་སྙིང་སྔོག་འདོན་བྱེད་པའི་བླང་བྱ་   བཏོན་ཡོད”【43】ཅེས་པ་ལྟར། གོང་གི་ཁོའི་ཁྱི་བརྗོད་བྱར་བྱས་པའི་བརྩམས་ཆོས་མང་པོ་ཞིག་བསྡུས་བརྗོད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ནས་བརྩམས་ཡོད་པ་ཡིན་པས། དེ་དག་སོ་སོར་རང་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པ་གང་ཞིག བྱེ་བྲག་གི་དངོས་པོ་ག་གེ་མོའི་ནང་སྙིང་སྔོག་འདོན་བྱེད་པའི་ཐད་ལའང་ནུས་པ་མི་དམན་པ་ཐོན་ཡོད། འོན་ཀྱང་།《མེས་པོ་དང་ཁོས་གསོས་པའི་ཁྱི་གུ་དག》ཅེས་པ་ནི་གོང་གི་བརྩམས་ཆོས་དང་ཅུང་ཟད་མི་འདྲ་བར་བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དང་སྒྱུ་རྩལ་ཁྱད་ཆོས་གང་ཐད་ནས་གསར་བའི་རང་བཞིན་ཆེན་པོ་ལྡན་ཡོད།    གོང་གསལ་སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་འབྲིང་དག་ལ་བལྟས་ན། ཁོའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁྲོད་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་འདེམས་སྒྲིག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན། སྒྲུང་ཐུང་དང་འདྲ་བར་ཕལ་ཆེ་བ་རོང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་བརྗོད་བྱར་བྱས་པ་མང་བ་ཡིན་ཞིང་། ཕལ་ཆེ་བ་གཞི་རིམ་ཁུལ་དུ་འཚོ་གནས་ལ་རོལ་བཞིན་པའི་མི་སེར་དཀྱུས་མའི་ལས་དབང་དང་འཚོ་བའི་  བརྙན་རིས་བྲིས་པ་མང་བ་ཡིན། དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་འཚོ་གནས་བྱ་ཡུལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་མིན་སྒྲུང་འབྲིང་དེ་ཚོ་ཕལ་ཆེ་བ་བསྟན་དོན་ཆིག་རྐྱང་བའི་རྣམ་པ་ལས་བརྒལ་ཞིང་བསྟན་དོན་ལ་རིམ་པ་དུ་མ་ཅན་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པས་སྒྲུང་འབྲིང་གི་ལྗིད་ཚད་དེ་འདང་བར་བྱས་ཡོད། གཤམ་དུ་ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་     གསར་རྩོམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་རགས་བསྡུས་བཤད་ན།གཅིག   མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་འབྲི་བཞེངས་ཀྱི་ངོས་ནས།  སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་འབྲིང་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣ་ཕལ་ཆེ་བ་རོང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་མི་སེར་དཀྱུས་མ་ཤ་སྟག་ཡིན་ཞིང་། དེ་མིན་སྡེ་དཔོན་དང་ཧྲུའུ་ཅི། དགེ་རྒན་སོགས་ཀྱི་མི་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བྲིས་པའང་ཅུང་ཟད་མང་བ་ཡིན་ལ། ཁོ་ཚོའི་བར་གྱི་འགལ་འབྲེལ་དང་མི་གཤིས་ཀྱི་སྣང་བརྙན་དག་ཀྱང་མི་སྣའི་སྐད་ཆ་དང་བྱ་བྱེད། སེམས་ཁམས་ཀྱི་འགུལ་སྐྱོད་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་མངོན་པར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣ་དག་སྒྲུང་ཐུང་ནང་གི་མི་སྣ་དང་ཆ་འདྲ་བར་གཅིག་ནས་མི་སྣའི་སེམས་ཁམས་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་པ་གཙོར་བཟུང་བ་མེད་ལ། མི་སྣའི་གཤིས་ཀ་ཞིབ་འབྲི་གཙོར་བྱས་པའང་མེད། ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་དག་སྤྱིར་སྒྲུང་ཐུང་དང་སྤྱིའི་ཆ་ནས་འདྲ་ཡང་སྒྲུང་འབྲིང་ཞིག་གི་ངོས་ནས་མི་སྣ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་འོས་ཤིང་ འཚམས་ལ། མི་སྣའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་སྐུད་སྣེར་བཟུང་བ་ཅུང་ཟད་ལེགས་པར་མཐོང་སྟེ།《སྐྱབས་ལོ་དང་ཁོའི་རལ་བ》ཞེས་པའི་སྒྲུང་འབྲིང་ནང་སྐྱབས་ལོའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཏེ། ཁོའི་ནག་ཅིང་འཇིལ་འཁྱིལ་ལེར་ཡོད་པའི་རལ་བ་ཞིག་སྐུད་སྣེར་བཟུང་ཞིང་། དེ་མིན《ནོར་རྫི་བྱིས་པ》ཞེས་པའི་ནང་བྱིས་པའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཏེ་ཁོ་ཚོའི་བསམ་བློའི་འཁྱེར་ཕྱོགས་དང་རིན་ཐང་ལྟ་ཚུལ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད། དེ་མིན་ཁོས་མི་གཤིས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་འགྲེམས་སྟོན་ བྱེད་པའི་ཐད་ལ་འབད་པ་ཅུང་ཟད་བྱས་འདུག་སྟེ། དཔེར་ན་《ལོ་ཟླ་ནི་སྡོང་ལོའི་སྟེང་དུ་བཀོད་པའི་བརྙན་རིས་བཞིན》ཞེས་པའི་ནང་དུ་ལྕགས་མོ་ཐར་ལྟ་བུར་ཆ་མཚོན་ན་སྤྱིར་མོའི་ཁྱོ་ག་ནི་དབང་པོའི་ནུས་པ་ཤོར་བ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་མོས་སྔར་བཞིན་ཁྱོ་ག་དང་རྒྱང་དུ་མ་གྱེས་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁྱོ་གར་བརྩེ་འདང་ཆེ་བའི་སྒོ་ནས་མི་ཚེ་མཐའ་སྐྱེལ་བྱེད་མཁན་ཅིག་ཡིན་པའི་མོའི་་ཁྱད་འཕགས་མི་གཤིས་ཤིག་འགྲེམས་སྟོན་བྱས་ཡོད་ཀྱང་། མོས་དོན་གྲུབ་དང་ལྷན་དུ་འདུག་ནས་ལུས་འབྲེལ་བྱེད་ཚུལ་བྲིས་པ་ནི་རྩོམ་པ་པོས་མི་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དངོས་མ་ཞིག་སྟེ། མིའི་གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་པའི་  འདོད་སྲེད་ཀྱི་ཆ་དེ་དམར་རྗེན་དུ་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད་ལ། དེ་མིན་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་ཐོག་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་བཟའ་ཟླ་སྔོན་མར་བྱིས་པ་བཙའ་བའི་ནུས་པ་མེད་པའི་དབང་གིས་མོ་དང་ཁ་འཐོར་བྱས་ཏེ་ཚེ་སྐྱིད་དང་གཉེན་སྒྲིག་བྱས་པ་ཡིན་ཀྱང་། རྗེས་སུ་ཚེ་སྐྱིད་ལ་བྱིས་པ་བུ་མོ་གཉིས་བཙས་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་ཁོས་ཡང་མོ་ལ་བྱིས་པ་བུ་མོ་མ་གཏོགས་བུ་མི་སྐྱེ་བའི་འཁང་ར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལས་མིའི་སྙིང་ཁོངས་ན་དྲག་ཏུ་འཕྱུར་བའི་འདོད་སྲེད་ཀྱི་ཆ་དེ་གསལ་པོར་ཞིབ་འབྲི་ཐུབ་ཡོད། གནས་ལུགས་ལྟར་བཤད་ན། དོན་གྲུབ་ལྟ་བུ་ཤེས་ཡོན་ཞིག་གི་བརྟུལ་ཞུགས་འཛིན་པའི་མི་བུ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས། ཤེས་ཡོན་ཅན་ནི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་བློ་མིག་གསལ་ཞིང་འགན་འཁྲིའི་འདུ་ཤེས་ཅན་ཞིག་དང་། རྙིང་ཞེན་བག་   འཁུམ་གྱི་སྲོལ་ངན་ལས་ཐར་བའི་མི་བུ་སྒལ་ཚིགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་ངེས་ཀྱང་། རྩོམ་པ་པོས་དེའི་ཐད་ལ་སྨྱུག་ཁ་བཀོལ་ མེད་པར། མི་བུའི་ཆེས་གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་པའི་འདོད་སྲེད་ཀྱི་ཆ་དེ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད་པས། དེ་ལའང་རང་རང་ས་ ནས་དགེ་མཚན་ཅིག་ཡོད་དེ། སྤྱིར་མི་རྣམས་ཀྱི་བྱ་བ་ཅི་ཞིག་དོན་གཉེར་བྱས་ཀྱང་དེ་དག་ནི་རང་རང་གི་དགོས་མཁོ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།  ཨ་མེ་རི་ཁའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་མཁས་ཅན་མཱ་སི་ལའོ་（马斯洛）ཡི་འདོད་པ་རིམ་ཡོད་སྨྲ་བའི་（需要层次理论）ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལ་འདོད་པའམ་དགོས་མཁོ་བདུན་ཡོད་པར་གསུངས་ཏེ། དེ་དག་ཀྱང་དམའ་ས་ནས་མཐོ་སར་གོ་རིམ་བསྒྲིགས་ནས་བཤད་ན། སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་། བདེ་འཇགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ།  ཁོངས་འདུ་དང་བརྩེ་དུང་གི་འདོད་པ། བརྩི་བཀུར་ཐོབ་འདོད་ཀྱི་དགོས་མཁོ། ཤེས་འདོད་ཀྱི་དགོས་མཁོ། མཛེས་རྟོག་གི་དགོས་མཁོ། རང་ཉིད་མངོན་འགྱུར་གྱི་དགོས་མཁོ་བཅས་ཡོད། དེ་ལས་ང་ཚོས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་སྟེ་བཟའ་འཐུང་འདུག་གསུམ་གྱི་དགོས་མཁོ་དང་། གཉིད་དང་ཕོ་མོའི་བར་གྱི་འཁྲིག་སྤྱོད་སོགས་ནི་མིའི་རིགས་ ཀྱི་ཆེས་མ་མཐའི་དགོས་མཁོ་ཡིན་པས།《ལོ་ཟླ་ནི་སྡོང་ལོའི་སྟེང་དུ་བཀོད་པའི་བརྙན་རིས་བཞིན》ཞེས་པའི་ནང་གི་མི་སྣ་ལྕགས་མོ་ཐར་ལྟ་བུར་མཚོན་ན་མོ་སྤྱིར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁྱོ་གར་བརྩེ་དུང་ཆེ་ཡང་ཁྱོ་གའི་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་དབང་རྩའི་ནུས་པ་ཤོར་བས། མོས་ད་གཟོད་དོན་གྲུབ་དང་ལུས་འབྲེལ་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནི་མ་གཞི་ནས་མིའི་སྐྱེ་ཁམས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། བརྩེ་དུང་ཅི་འདྲའི་རླབས་ཆེན་ཡིན་ཡང་འགྲོ་བ་མིའི་ཆེས་རྨང་གཞིར་གྱུར་བའི་ཕོ་མོའི་བར་གྱི་འཁྲིག་སྤྱོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དེ་ནི་མ་གཞི་ནས་ཡོད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན། རྩོམ་པ་པོས་མི་སྣའི་གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་པའི་འདོད་པའི་ཆ་དེ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་དེ་ལས་ཁོས་མི་སྣའི་རང་གཤིས་ལ་བརྩི་བཀུར་བྱ་བཞིན་པ་ཤེས་ནུས། འོན་ཀྱང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས།“ལས་ཀྱིས་བསྐོས་པའི་བཟའ་ཟླ་ཕན་ཚུན་ལ།། གཅེས་པའི་སྲོག་བཞིན་བྱམས་པས་འགྲོགས་བྱེད་ཅིང་།། གྱ་གྱུའི་ལས་དང་བྱི་པོའི་ལས་སྤངས་པ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀུན་གྱི་ནང་ནས་ཡང་རྩེ་ཡིན”【44】ཅེས་པའི་གཏམ་དེ་ནི་མི་ཆོས་ཀྱི་མཐོང་སྣེ་སྤྱད་ནས་གནད་དོན་ལ་བལྟ་བ་ལས་འགྲོ་བ་མིའི་ཆེས་མ་མཐར་གྱུར་བའི་དགོས་མཁོ་དང་  འདོད་པ་ཞིག་གི་མི་གཤིས་ངོས་ནས་གནད་དོན་ལ་ལྟ་ཐུབ་མེད། ཧྥ་ལའོ་ཡི་ཐའོ་（弗洛伊德）ཡི་སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན།“སྒྱུ་རྩལ་ནི་གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་པའི་འདོད་པ（原欲）ཡི་མཐོར་འདེགས་ཡིན་པར་གསུངས་ཤིང་། གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་པའི་འདོད་པ་ཞེས་པ་དེའང་མིའི་ཆེས་རྨང་གཞིར་གྱུར་བའི་འདོད་པ་དང་བརྩེ་ དུང་གི་རང་གཤིས་ཡིན། གཉུག་མའི་འདོད་པ་དེ་“གདོད་མའི་ང”（本我）ཡི་ཁྲོད་དུ་འཐིམས་ཡོད་ལ། དེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་འགུལ་མཐའ་དག་ཆེས་ཐོག་མའི་ནང་སེམས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།“གདོད་མའི་ང”ནི་སྡུག་བསྔལ་ལ་བྱོལ་ཞིང་བདེ་བ་འདོད་པ་དང་།  སྤྲོ་བ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་མཐའ་དག་གི་རྩ་བའི་སྒུལ་ཤུགས་ཡིན་པར་འདོད་པ་དེའོ”【45】གོང་གི་སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་འབྲིང་དེའི་ཁྲོད་དུའང་མི་སྣའི་གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་པའི་འདོད་སྲེད་དང་སྤྲོ་བ་ལྷུར་དུ་ལེན་པའི་སྣང་ཚུལ་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཡོད་པས་ལེགས་པར་མཐོང་། དེ་མིན་ཡང་མི་གཤིས་ཀྱི་མཛེས་པའི་ཆ་ཡང་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཡོད་དེ།《ནོར་རྫི་བྱིས་པ》ཞེས་པའི་ནང་བྱིས་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མི་གཤིས་དང་། ནོར་རྫི་བྱིས་པའི་ཕ་མ་ཟུང་གི་བར་གྱི་ལྷད་མེད་ཀྱི་བརྩེ་བ་དང་བྱིས་པ་ལ་བཅངས་པའི་བརྩེ་དུང་སོགས་ཀྱི་ལྷད་མེད་ཀྱི་མི་གཤིས་ཤིག་འགྲེམས་སྟོན་བྱས་ཡོད། དེ་མིན་《སྡེ་དཔོན》དང་《ཁ་བ་མེད་པའི་དགུན་ཁ》ཞེས་པ་སོགས་སུ་གཅིག་ནས་སྡེ་དཔོན་ཞིག་གི་དཀའ་སྤྱད་སྡུག་རུས་དང་གཞུང་དྲང་བློ་དཀར་གཡི་གཤིས་རྒྱུད་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད་ལ།  མང་ཚོགས་དཀྱུས་མའི་དཀའ་ཚེགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་།  སྒྱིད་ལུགས་ཀྱི་གཤིས་སྤྱོད།  དཔོན་པོའི་རུལ་སུངས་སོགས་ཀྱང་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད་པས།  མི་སྣ་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཁེབས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡོད་པའོ།
  གཉིས།  བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཆ་ནས།   སྒྲུང་གཏམ་ཞིག་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་མིན་གྱི་ཚད་འཇལ་བྱེད་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ལ་རགས་ལས་ཡོད་དེ། བྱུང་རིམ་དེ་གཅིག་ནས་ཕྲ་རབ་ལེགས་པོ་ཞིག་ཡིན་དགོས་པ་དང་། གཉིས་ནས་དེ་ལ་རྒྱུ་འབྲས་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས། སྤྱིར་བྱུང་རིམ་ཕྲ་ རབ་ལེགས་པོ་ཞིག་འབྲི་དགོས་ན་ངེས་པར་དུ་བྱུང་རིམ་ཕྲ་རབ་གང་དེར་བདེན་སྣང་ལྡན་དགོས་པ་དང་། བྱུང་རིམ་གང་དེ་སྤྱིར་བཏང་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་དེ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གསར་གཏོད་ཀྱི་རང་བཞིན་དང་དཔེ་མཚོན་རང་   བཞིན་ལྡན་དགོས་པ་ཡིན། བྱུང་རིམ་དག་ཅུང་ཟད་མཐར་ཆགས་སུ་བཀྲམ་ཞིང་དྲ་བསྦྲེལ་བ་བཞིན་བསྣོལ་མར་གནས་ཡོད་ཀྱང་བསྟན་དོན་གཅིག་ལ་བསྒྲིལ་ཐུབ་ཡོད་དེ།《ལོ་ཟླ་ནི་སྡོང་ལོའི་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པའི་བརྙན་རིས་བཞིན》ཞེས་པ་ལྟ་བུ་བྱུང་རིམ་དེ་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཚེ་སྐྱིད་ཀྱི་ལས་དབང་དང་བསྟུན་ནས་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད་པ་དང་།  《སྐྱབས་ལོ་དང་ཁོའི་རལ་བ》ཞེས་པར་མཚོན་ཡང་བྱུང་རིམ་དེ་སྐྱབས་ལོའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཏེ་རལ་བ་ཞིག་སྐུད་སྣེར་བཟུང་ནས་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད། དེ་མིན་མི་སྣའི་བར་གྱི་འགལ་འབྲེལ་རྣལ་མ་ཞིག་རྩོམ་དུ་བཀོད་ཡོད་དེ། དེའི་ནང་དཔོན་པོའི་བཙན་ཤུགས་དང་ཉམ་ཆུང་མི་སྣའི་སྐྱོ་གདུང་ཉམ་ཐག་གི་ལས་དབང་ཞིབ་འབྲི་བྱས་ཡོད་ལ། དེ་དག་ཀྱང་རྩོམ་གྱི་ནང་ཁྱི་དང་དེ་མིན་གྱི་བྱ་དངོས་གཞན་པར་ཁ་གཡར་ནས་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད་པས།  རྩོམ་གྱི་བརྗོད་དོན་གསལ་སྟོན་བྱེད་པར་རམ་འདེགས་བྱས་ཡོད།  དེ་མིན《ནོར་རྫི་བྱིས་པ》ཞེས་པའི་སྒྲུང་གཏམ་མང་པོར་མི་སྣའི་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་མི་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་གཙོར་བཟུང་ནས་བྱུང་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཡོད་ལ། 《མེས་པོ་དང་ཁོས་གསོས་པའི་ཁྱི་གུ་དག》ཅེས་པའི་བྱུང་རིམ་སྤེལ་ཚུལ་གྱི་ཆ་ནས་བཤད་ཀྱང་བྱུང་རིམ་ལ་རྒྱུ་འབྲས་གཏན་ཚིགས་ཤུགས་ཆེར་ལྡན་ཡོད་པས་ལེགས་པར་མཐོང་།
  གསུམ།  ཁོར་ཡུག་བཀོད་འབྲི་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཆ་ནས།  ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་ཁྲོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་སྟངས་ནི་སྒྲུང་ཐུང་དང་སྤྱིའི་ཆ་ནས་འདྲ་བར་གཉིས་ཀར་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་གཙོར་བྱས་པའི་སྒྲུང་གཏམ་མེད་ལ། ཡིད་གཟུགས（意象）ཀྱི་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་ཐབས་ཀྱང་མེད་པས་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲིའི་ཆ་ནས་བཤད་ན། གཅིག་ནས་ཐོད་བརྒལ་གྱི་རང་བཞིན་མེད་ལ། གཉིས་ནས་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་དེ་ཞིབ་ཚགས་རྣལ་མ་ཞིག་ཏུ་འཁྱོངས་མེད།  ཡང་གཅིག་བཤད་ན།  ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་ཁྲོད་དུ་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་དག་ཀྱང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་གཙོར་བཟུང་བ་ལས་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲིི་བྱས་པ་ཐར་ཐོར་ཡོད་ཀྱང་མངོན་གསལ་ཅན་ཞིག་ཏུ་སྣང་མེད།  སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲིའི་ཆ་ནས་བཤད་ན།  ཁོའི་སྒྲུང་འབྲིང་ནང་སྔར་སོང་གི་འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ངེས་ཅན་ཞིག་རྒྱབ་ལྗོངས་སུ་བྱས་ནས་སྐབས་དེའི་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣའི་ལས་དབང་དང་རང་གཤིས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཡོད་ལ།  དེང་སྐབས་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྣའི་ལས་དབང་དང་རིན་ཐང་ལྟ་ཚུལ་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་ཚུལ་ཀྱང་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཡོད། ད་དུང་སྔར་སོང་གི་ཁོར་ཡུག་དང་དེང་སྐབས་ཁོར་ཡུག་གཉིས་གཞི་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་ནས་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པའང་ཡོད་པས།  སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲིའི་ཆ་ནས་སྒྲུང་འབྲིང་གི་ཚད་དེ་འདང་བར་བྱས་ཡོད། དེའང་ཡིན་ཏེ།  མི་ནི་མ་གཞི་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་འཚར་ལོངས་བྱུང་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་ནས་མི་སྣའི་རང་གཤིས་དང་རིན་ཐང་གི་ལྟ་ཚུལ་ཡང་མི་འདྲ་བར་ཐ་དད་ཅན་ཞིག་འབྱུང་གིན་ཡོད་པས།  མི་སྣའི་རང་གཤིས་དང་ལས་དབང་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་པར་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་གསལ་མཚོན་བྱ་དགོས་པ་སྨོས་མེད་རེད།  རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲིའི་ངོས་ནས་བཤད་ན།  རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་དག་འགུལ་མེད་ཅིག་ལས་འགུལ་སྐྱོད་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འབྲི་བྱས་པ་ཉུང་ཞིང་།  དེ་དག་ཀྱང་མདོར་བསྡུས་ཤིག་ལས་རྒྱས་པར་ཞིབ་འབྲི་བྱ་ཐུབ་མེད།  དེ་ནི་ཁོའི་ཁོར་ཡུག་ཞིབ་འབྲིའི་ཁྲོད་ཀྱི་མི་འདང་སའི་གནས་རེད།  
 

རྩོམ་ཁུངས། ངེད་དྲ་བ།